Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn tỉnh bắc kạn
- 81 trang
- file: .doc
đang tải dữ liệu....
Tài liệu bị giới hạn, để xem hết nội dung vui lòng tải về máy tính.
Tải xuống - 81 trangNội dung text: Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn tỉnh bắc kạn
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
MỞ ĐẦU
Hội nhập kinh tế thế giới là một tiến trình quan trọng trên con
đường phát triển của dân tộc Việt Nam, mở ra thời kỳ mới với những
vận hội mới cho đất nước. Hệ thống tài chính quốc gia là một trong
những khâu quan trọng nhất để nền kinh tế có thể hội nhập thành công
và Ngân sách Nhà nước đóng một vai trò đặc biệt giúp cho Nhà nước
Việt Nam thực hiện tốt nhiệm vụ, chức năng của mình.
Luật Ngân sách Nhà nước năm 2002 ra đời, có hiệu lực năm
2004 thay thế cho luật Ngân sách Nhà nước năm 1996 và luật sửa đổi
một số điều của luật Ngân sách Nhà nước năm 1998 là cơ sở pháp lý
quan trọng phát huy hiệu quả công tác quản lý Ngân sách Nhà nước.
Đồng thời, thể hiện sự tập trung, thống nhất, phân cấp mạnh mẽ tăng
cường quyền chủ động tài chính cho chính quyền cấp xã, nâng cao
hiẹu quả công tác quản lý Ngân sách xã. Bên cạnh đó, công tác quản
lý Ngân sách xã còn nhiều tồn tại ảnh hưởng tới hiẹu quat của quản lý,
làm cho Ngân sách xã chưa thực sự phát huy được vai trò quan trọng
trong hệ thống các cấp Ngân sách Nhà nước, chưa đảm bảo huy động
đủ nguồn nhân lực tài chính, giúp chính quyền cấp xã hoàn thành tốt
chức năng, nhiệm vụ của mình. Chính vì vậy, làm sao để tìm hiểu rõ
được nguyên nhân từ đó đưa ra được giải pháp nâng cao công tác quản
lý Ngân sách xã có một ý nghĩa quan trọng.
Trong thời gian thực tập tại Sở Tài chính tỉnh Bắc Kạn, em đã
nhận thấy công tác quản lý Ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đã
có nhiều sự đổi mới so với trước đây. Ý thức được vai trò quan trọng
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 1 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
của công tác quản lý Ngân sách xã trên địa bàn, em đã chọn đề tài
luận văn: “Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý Ngân sách
xã trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn”
Mục tiêu của đề tài nhằm đánh giá một cách tổng quát công tác
quản lý Ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn thời gian qua để từ đó
đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Ngân sách xã.
Kết cấu đề tài gồm 3 chương.
Chương 1: Ngân sách xã và sự cần thiết phải nâng cao công tác
quản lý Ngân sách xã.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý Ngân sách xã trên địa
bàn tỉnh Bắc Kạn.
Chương 3: Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý Ngân
sách xã trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.
Trong quá trình viết luận văn, em đã được sự giúp đỡ của cán bộ
phòng Ngân sách Sở Tài chính tỉnh Bắc Kạn, sự chỉ bảo tận tình của
các thầy cô giáo tạo điều kiện cho em tìm hiểu, nghiên cứu và hoàn
thiện luận văn tốt nghiệp. Mặc dù có nhiều cố gắng nhưng do khả
năng và thời gian hạn chế nên đề tài không tránh khỏi những sai sót.
Kính mong các thầy cô giáo, các cán bộ Sở Tài chính và bạn đọc đóng
góp ý kiến để luận văn được hoàn chỉnh.
Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của các thầy, cô
giáo trong khoa Tài chính Công. Đặc biệt là sự hướng dẫn khoa học
của TS. Đặng Văn Du và các cán bộ công tác tại Sở Tài chính tỉnh
Bắc Kạn đã tạo điều kiện giúp đỡ em hoàn thành luận văn tốt nghiệp
này.
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 2 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
Em xin chân thành cảm ơn!
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 3 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
CHƯƠNG 1
NGÂN SÁCH XÃ VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI NÂNG CAO
CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ
1.1. Lý luận chung về Ngân sách xã
1.1.1. Sơ lược quá trình hình thành và phát triển Ngân sách xã
* Nước ta, đã có hàng nghìn năm lịch sử tồn tại và phát triển gắn
liền với các triều đại phong kiến và cùng đó là sự hình thành và phát
triển của xã. Thời triều đại nhà Đường thống trị nước ta vào thế kỷ VII
tæng qu¶n Kh©u Hoµ lµ ngêi ®Çu tiªn ®Æt ®Þnh cÊp x·. Đất An Nam
ngày ấy có 12 “châu”, 59 “huyện” và dưới huyện là “hương” và “xã”.
Thế là từ việc đặt định và quản lý làng xã từ thời xa xưa, thực
thể làng xã và văn minh làng xã đã hiện hình: Từ quá trình định cư và
cộng cư của người việt lấy trồng trọt làm nông nghiệp lúa nước là chủ
lực, Nhà nước qua các triều đại từ tự chủ đến đô hộ trải qua các đời
trong đó các vấn đề thu chi - ngân sách - thuế khóa tiền tệ… trong lịch
sử là một trong những đặc trưng quan trọng của làng xã và văn minh
làng xã
Với đặc trưng cơ bản riêng có, xã là một khu vực có đặc điểm
riêng biệt về mặt địa lý, lãnh thổ, kết cấu hạ tầng, các hoạt động kinh
tế - xã hội và cộng đồng dân cư. Là một đơn vị hành chính cấp cơ sở
xã cũng có bộ máy đại diện quản lý đảm bảo ổn định chính trị, xã hội.
* Theo nhà sử học Lê Văn Lan, NSX ở Việt Nam có quá trình
phát triển từ rất lâu đời. Bản “hương ước” của làng phú thôn, tổng phú
lão, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định ngày trước ghi: “Nước có thuế
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 4 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
nước, như thuế đinh điền, môn bài để chi công việc công ích trong
nước. Dân phải đóng thuế ở dân như thuế: trâu, bò, ngựa, nhà cửa để
lo công việc cho dân”. Ở đây thuật ngữ và khái niệm “Dân” chính là
dùng cho làng xã.
Câu văn cổ này chính là một tuyên ngôn cho sự ra đời và tồn tại
NSX trong xã hội và văn minh làng xã ngày xưa. Với lý do: làng xã là
một đơn vị có tính tự tôn - tự trị - tự quản cao, nên cũng cần phải có
quỹ làng xã, sự ra đời và tồn tại “ngân sách” hiển nhiên là một tất yếu
truyền thống.
Theo luật NSNN (NSNN) năm 2002 và các văn bản hướng dẫn
thực hiện (NĐ số 60/2003/NĐ – CP ngày 06/06/2006 của chính phủ
quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật NSNN; Thông tư số
59/2003/TT – BTC ngày 23/06/2003 của bộ tài chính hướng dẫn thực
hiện nghị định số 60/2003/NĐ – CP) NSX là một bộ phận của NSNN,
là hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa chính quyền Nhà nước cấp
xã với nhân dân phát sinh trong quá trình huy động và sử dụng các
nguồn tài chính nhằm đảm bảo yêu cầu thực hiện các chức năng quản
lý, điều hành nền kinh tế - xã hội trên địa bàn xã. NSX là ngân sách
của chính quyền nhà nước cấp xã, do ủy ban nhân dân xã xây dựng
quản lý, điều hành, được HĐND xã quyết định và giám sát thực hiện.
Theo quy định của nhà nước thì NSX có những đặc điểm chung cơ
bản sau:
- Về mặt sở hữu: NSX là một loại quỹ tiền tệ của Nhà nước, do
chính quyền cấp cơ sở quản lý và điều hành. Xã là một cấp ngân sách,
vừa là một đơn vị dự toán đặc biệt bên dưới không có đơn vị dự toán
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 5 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
nào trực thuộc. Ngân sách câp xã có quyền tự chủ nhất định về nguồn
thu và nhiệm vụ chi được quy định trong các văn bản pháp luật về tài
chính, tuy nhiên tính độc lập của NSX lại là tương đối do nguồn thu
của xã có hạn và còn phải nhận trợ cấp của ngân sách cấp trên và phụ
thuộc vào ngân sách ngân sách cấp trên. Do vậy NSX được coi là dơn
vị dự toán cuối cùng và đó là một đặc trưng cơ bản của NSX khác so
với các cấp ngân sách khác.
- Về chủ thể: trong các hoạt động thu chi bằng tiền hình thành
quỹ ngân sách được các chủ thể công tiến hành, mà chủ thể công ở
đây chính là chính quyền Nhà nước cấp xã.
- Về mặt pháp luật: quan hệ tài chính phát sinh trong quá trình
thu chi NSX là quan hệ lợi ích giữa hai bên, một bên là lợi ích chung
của cộng đồng cấp cơ sở đại diện là chính quyền xã với một bên là lợi
ích chung của các chủ thể kinh tế khác. Là một đơn vị hành chính cấp
cơ sở đại diện là chính quyền xã vừa chịu trách nhiệm trước dân trong
địa giới hành chính của mình, vừa chịu trách nhiệm trước chính quyền
cấp trên. Do vậy NSX không chỉ có mối quan hệ với các chủ thể công
trong địa giới hành chính xã mà còn quan hệ nhất định với các chủ thể
của chính quyền cấp trên, các quan hệ này luôn chịu sự điều chỉnh bởi
các luật công, dựa trên các quy phạm pháp luật mệnh lệnh, quyền uy.
Như vậy, quá trình hình thành quỹ NSX luôn gắn chặt với bộ
máy chính quyền cấp xã nhằm duy trì sự tồn tại và phát huy hiệu lực
của bộ máy chính quyền xã, thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội
mà chính quyền cấp xã đảm nhận trong từng thời kỳ do HĐND xã
giao cho.
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 6 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
* Quá trình phát triển NSX gắn liền với quá trình phát triển của
các hình thái kinh tế - chính trị - xã hội qua từng thời đại..
- Giai đoạn từ sau Cách mạng tháng 8/1945 đến năm 1971: giai
đoạn này NSX là một bộ phận hợp thành của hệ thống Ngân sách.
NSX góp phần quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ miền
Bắc, giải phóng miền Nam trong chiến tranh chống Pháp. NSX đã trở
thành công cụ, phương tiện vật chất có tác dụng to lớn trong sự nghiệp
cách mạng giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước. Trong thời kỳ
này nhà nước đã ban hành các văn bản quy định nội dung cơ cấu thu,
chi NSX vào những năm 1946, 1952, 1958. Song việc ban hành quy
định chưa gắn liền với cơ chế quản lý và trách nhiệm của xã đối với
quản lý khai thác nguồn thu tại chổ, quản lý chế độ chi NSX, mối
quan hệ giữa UBND xã và hợp tác xã, sự nhất trí lợi ích của xã hội với
lợi ích hợp tác xã còn quy định chung chung, chưa xác định rỏ ràng cụ
thể. Bên cạnh đó việc phân cấp giữa NSX, thị trấn với Ngân sách
huyện, Ngân sách tỉnh cũng chưa được xác định rõ ràng, rành mạch,
cụ thể.
- Giai đoạn từ năm 1972 đến 1983: giai đoạn này NSX đã thực
sự quản lý theo luật lệ thống nhất của Nhà nước, góp phần quan trọng
trong sự nghiệp giải phóng miền Nam, xây dựng miền Bắc xã hội chủ
nghĩa.
Tháng 4/1972, với việc Chính phủ ban hành Nghị định 64/CP về
điều lệ NSX, tiếp theo đó Bộ tài chính ban hành thông tư số 14 –
TC/TDT hướng dẫn việc thi hành điều lệ NSX. Nghị định 64/CP đã
quy định cụ thể nội dung của NSX gồm hai phần đó là: Thu và chi
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 7 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
thường xuyên; thu và chi không thường xuyên. Kèm theo đó là nội
dung cụ thể cũng như nguyên tắc quản lý của thu và chi thường xuyên
với thu và chi không thường xuyên. Đồng thời, cũng đã xác định được
quyền hạn trách nhiệm của từng cấp trong chính quyền trong việc xây
dựng quản lý NSX.
Đến tháng 5/1978 Hội đồng Chính phủ ban hành Nghị quyết
108/CP về trách nhiệm quyền hạn quản lý tài chính và Ngân sách của
chính quyền cấp tỉnh và cấp huyện. Nghị quyết đại hội lần thứ IV của
Đảng cộng sản Việt Nam đã xác định: NSX là một cấp NSNN nhưng
tạm thời chưa tổng hợp thu chi NSX vào Ngân sách huyện. Các khoản
trợ cấp NSX do Ngân sách huyện giải quyết.
- Giai đoạn từ năm 1983 đến 1996:
Cuối năm 1983 Hội đông Bộ trưởng nước cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam (nay là Chính phủ) đã có quyết định hoàn thiện cơ
cấu hệ thống Ngân sách và phân cấp Ngân sách. Theo Nghị quyết
138/HĐBT ban hành ngày 19/11/1983 về cải tiến chế độ phân cấp
quản lý Ngân sách cho địa phương, NSX lúc này đã là khâu độc lập
trong hệ thống được thống nhất chung với hệ thống NSNN gồm bốn
cấp: Trung ương - Tỉnh - huyện - Xã. Nhưng dự toán và quyết toán
NSX vẫn thực hiện theo mục lục Ngân sách riêng và hạch toán theo
chế độ kế toán NSX.
Trong điều kiện thực hiện đổi mới về kinh tế, phát triển kinh tế
nhiều thành phần theo cơ chế thị trường, công tác quản lý Ngân sách
có nhiều thay đổi liên quan tới hoạt động thu chi. Trước tình hình đó,
Bộ tài chính đã ban hành tạm thời công văn số 35/TC-NSNN vào
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 8 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
tháng 5/1990 hướng dẫn sử dụng kế toán NSX nhằm tăng cường công
tác quản lý NSX. Đây là bước đệm quan trọng trong công tác quản lý
Ngân sách, tạo điều kiện cho các địa phương thoát khỏi sự ràng buộc
của cơ chế cũ, đội ngũ cán bộ làm công tác kế toán Ngân sách cấp xã
từng bước được làm quen và áp dụng công tác quản lý NSX trong điều
kiện mới.
- Giai đoạn từ năm 1996 đến nay:
Để đáp ứng yêu cầu quản lý NSNN nói chung và NSX nói riêng.
Quốc hội đã ban hành Luật NSNN ngày 20/3/1996. Theo luật NSNN
quy định: NSNN bao gồm NS Trung ương và NS các cấp chính quyền
địa phương (Ngân sách địa phương). Luật đã khẳng định NSX là một
trong bốn cấp NS mang tính độc lập, là một phần của NSNN, nó là
phương tiện vật chất để chính quyền cấp xã thực hiện các chức năng
nhiệm vụ do pháp luật quy định.
Sự ra đời của Luật NSNN, Nghị định của Chính phủ, các thông tư
hướng dẫn của Bộ Tài chính là căn cứ pháp lý đáp ứng cho nhu cầu
quản lý, đầu tiên phải kể đến Thông tư số 14/TC-NSNN ngày
28/3/1997, hướng dẫn về thu chi NSX. Tiếp theo đó là Thông tư số
01/1999/TT-BTC ngày 4/1/1999 ra đời thay thế cho thông tư số
14/TC-NSNN ngày 28/3/1997 hướng dẫn quản lý thu chi NSX, để dáp
ứng yêu cầu quản lý NSX trong điều kiện hiện nay. Bộ Tài chính ban
hành Thông tư số 118/2000/ TT-BTC ngày 22/12/2000 nhằm thực
hiện nội dung quản lý thu chi NSX. Thông tư này thay thế cho Thông
tư số 01/1999/TT-BTC ngày 4/1/1999, đây là căn cứ quan trọng tạo
tiền đề cho việc thực hiện quy chế dân chủ ở xã được Chính phủ ban
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 9 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
hành, trong đó vấn đề thu chi NSX là một nội dung cần thông báo để
dân biết dân bàn, dân làm, dân kiểm tra.
Có thể thấy Luật NSNN năm 1996 đã quy định cụ thể việc quản
lý thu chi Ngân sách cấp xã và hướng dẫn việc tổ chức bộ máy, bố trí
cán bộ tài chính cấp xã nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý NS cấp xã. Bên
cạnh đó để quản lý hoạt động thu chi nhà nước cho phép các xã được
mở tài khoản thu chi Ngân sách tại Kho bạc Nhà nước.
Ngày 16/12/2002 kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XI đã thông qua
Luật NSNN (sửa đổi), có hiệu lực từ năm Ngân sách 2004 và thay thế
Luật NSNN năm 1996 và luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
NSNN năm 1998. Bên cạnh đó nhằm cụ thể hóa luật NSNN năm
2002, Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số
387/2003/NQ-UBTVQH11 ngày 17/3/2003 quy định quy chế lập,
thẩm tra, trình Quốc hội quyết định dự toán NSNN, phương án phân
bổ NSTW và phê chuẩn quyết toán NSNN. Cùng với đó là Chính phủ
ban hành Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày 23/6/2003 về quy chế
xem xét, thảo luận quyết định dự toán, phân bổ Ngân sách và phê
chuẩn quyết toán Ngân sách địa phương; và Bộ tài chính ban hành
Thông tư hướng dẫn số 59/2003/TT-BTC và Thông tư 60/2003/TT-
BTC ngày 26/6/2003, Thông tư số 79/2003/TT-BTC và Thông tư số
80/2003/TT-BTC ngày 14/8/2003. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng tạo
ra cơ chế quản lý Ngân sách mới, vừa thể hiện sự tập trung, thống
nhất, vừa phân cấp mạnh mẽ và tăng quyền chủ động tài chính cho các
chính quyền địa phương, các ngành các cấp, các đơn vị sử dụng Ngân
sách;
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 10 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
1.1.2. Nội dung thu, chi Ngân sách xã
Theo Luật NSNN năm 2002 vµ c¸c v¨n b¶n hướng dẫn thi hành
Luật NSNN néi dung thu, chi ng©n s¸ch x· ®îc quy ®Þnh nh sau:
1.1.2.1. Thu Ngân sách xã
Thu NSX bao gồm các khoản thu của NSNN phân cấp cho NSX
và các khoản huy động đóng góp của tổ chức, cá nhân trên nguyên tắc
tự nguyện để xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng theo quy định
của pháp luật do HĐND xã quyết định đưa vào NSX quản lý.
- Thu NSX gồm: các khoản thu NSX hưởng 100%, các khoản
thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm (%) giữa NSX với ngân sách cấp
trên, thu bổ sung từ ngân sách cấp trên.
- Việc phân cấp nguồn thu cho NSX phải đảm bảo nguyên tắc:
+ Phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an
ninh của Nhà nước và chức năng, nhiệm vụ quản lý Nhà nước của cấp
xã;
+ Phù hợp với việc phân định nguồn thu giữa ngân sách trung
ương và ngân sách địa phương;
+ Tỷ lệ phần trăm (%) phân chia một số khoản thu giao cho NSX
không vượt tỷ lệ phân chia giữa ngân sách trung ương và ngân sách
địa phương do Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quyết định giao cho từng
tỉnh đối với các khoản thu đó;
Kết thúc mỗi kỳ ổn định, căn cứ vào khả năng nguồn thu và
nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương, HĐND tỉnh, thành phố trực
thuộc trung ương (gọi chung là HĐND cấp tỉnh) thực hiện việc điều
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 11 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
chỉnh tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa ngân sách các
cấp ở địa phương.
+ Khi phân cấp nguồn thu cho xã phải căn cứ vào nhiệm vụ chi,
khả năng thu từ các nguồn NSNN trên địa bàn; phân cấp tối đa nguồn
thu tại chỗ, đảm bảo các xã có nguồn thu cân đối được nhiệm vụ chi
thường xuyên, các xã có nguồn thu khá có phần dành để đầu tư phát
triển, hạn chế việc bổ sung từ ngân sách cấp trên, tăng số xã tự cân đối
được ngân sách, giảm dần số xã phải nhận bổ sung cân đối ngân sách
từ cấp trên
Nguồn thu của NSX do HĐND cấp tỉnh quyết định phân cấp
trong phạm vi nguồn thu ngân sách địa phương được hưởng.
* Các khoản thu NSX hưởng một trăm phần trăm (100%): Là các
khoản thu dành cho xã sử dụng toàn bộ để chủ động về nguồn tài chính
bảo đảm các nhiệm vụ chi thường xuyên, đầu tư. Căn cứ quy mô nguồn
thu, chế độ phân cấp quản lý kinh tế - xã hội và nguyên tắc đảm bảo tối
đa nguồn tại chỗ cân đối cho các nhiệm vụ chi thường xuyên, khi phân
cấp nguồn thu, HĐND cấp tỉnh xem xét dành cho NSX hưởng 100%
các khoản thu dưới đây: Các khoản phí, lệ phí thu vào NSX theo quy
định; Thu từ các hoạt động sự nghiệp của xã, phần nộp vào NSNN theo
chế độ quy định; Thu đấu thầu, thu khoán theo mùa vụ từ quỹ đất công
ích và hoa lợi công sản khác theo quy định của pháp luật do xã quản lý;
Các khoản huy động đóng góp của tổ chức, cá nhân gồm: các khoản
huy động đóng góp theo pháp luật quy định, các khoản đóng góp theo
nguyên tắc tự nguyện để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng do HĐND xã
quyết định đưa vào NSX quản lý và các khoản đóng góp tự nguyện
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 12 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
khác; Viện trợ không hoàn lại của các tổ chức và cá nhân ở ngoài nước
trực tiếp cho NSX theo chế độ quy định; Thu kết dư NSX năm trước;
Các khoản thu khác của NSX theo quy định của pháp luật.
* Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm giữa NSX với
ngân sách cấp trên: Theo quy định của Luật NSNN gồm: Thuế
chuyển quyền sử dụng đất; Thuế nhà, đất; Thuế môn bài thu từ cá
nhân, hộ kinh doanh; Thuế sử dụng đất nông nghiệp thu từ hộ gia
đình; Lệ phí trước bạ nhà, đất.
Các khoản thu trên, tỷ lệ NSX, thị trấn được hưởng tối thiểu
70%. Căn cứ vào nguồn thu và nhiệm vụ chi của xã, thị trấn, HĐND
cấp tỉnh có thể quyết định tỷ lệ NSX, thị trấn được hưởng cao hơn,
đến tối đa là 100%.
- Ngoài các khoản thu phân chia theo quy định NSX còn được
HĐND cấp tỉnh bổ sung thêm các nguồn thu phân chia sau khi các
khoản thuế, lệ phí phân chia theo Luật NSNN đã dành 100% cho xã,
thị trấn và các khoản thu NSX được hưởng 100% nhưng vẫn chưa cân
đối được nhiệm vụ chi.
* Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên cho NSX: Thu bổ sung từ
ngân sách cấp trên cho NSX gồm:
- Thu bổ sung để cân đối ngân sách là mức chênh lệch giữa dự
toán chi được giao và dự toán thu từ các nguồn thu được phân cấp
(các khoản thu 100% và các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần
trăm). Số bổ sung cân đối này được xác định từ năm đầu của thời kỳ
ổn định ngân sách và được giao ổn định từ 3 đến 5 năm.
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 13 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
- Thu bổ sung có mục tiêu là các khoản bổ sung theo từng năm
để hỗ trợ xã thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể.
1.1.2.2. Nhiệm vụ chi của NSX
Chi NSX gồm: chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên. HĐND
cấp tỉnh quyết định phân cấp nhiệm vụ chi cho NSX. Căn cứ chế độ
phân cấp quản lý kinh tế - xã hội của Nhà nước, các chính sách chế độ
về hoạt động của các cơ quan Nhà nước, Đảng Cộng sản Việt Nam,
các tổ chức chính trị - xã hội và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội
của xã, khi phân cấp nhiệm vụ chi cho NSX, HĐND cấp tỉnh xem xét
giao cho NSX thực hiện các nhiệm vụ chi dưới đây:
1.1.2.2.1. Chi đầu tư phát triển
Chi đầu tư phát triển gồm các khoản:
- Chi đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã
hội không có khả năng thu hồi vốn theo phân cấp của cấp tỉnh.
- Chi đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã
hội của xã từ nguồn huy động đóng góp của các tổ chức, cá nhân cho
từng dự án nhất định theo quy định của pháp luật, do HĐND xã quyết
định đưa vào NSX quản lý.
- Các khoản chi đầu tư phát triển khác theo quy định của pháp
luật.
1.1.2.2.2. Các khoản chi thường xuyên
Gồm các khoản chi mang tính chất thường xuyên, liên tục: Chi
cho hoạt động của các cơ quan nhà nước ở xã; Kinh phí hoạt động của
cơ quan Đảng cộng sản Việt Nam ở xã; Kinh phí hoạt động của các tổ
chức chính trị - xã hội ở xã (Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Đoàn Thanh
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 14 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Liên
hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam) sau khi trừ các khoản
thu theo điều lệ và các khoản thu khác (nếu có); Đóng bảo hiểm xã hội,
bảo hiểm y tế cho cán bộ xã và các đối tượng khác theo chế độ quy
định; Chi cho công tác dân quân tự vệ, trật tự an toàn xã hội; Chi cho
công tác xã hội và hoạt động văn hoá, thông tin, thể dục thể thao do xã
quản lý; Chi sự nghiệp y tế: Hỗ trợ chi thường xuyên và mua sắm các
khoản trang thiết bị phục vụ cho khám chữa bệnh của trạm y tế xã; Chi
sửa chữa, cải tạo các công trình phúc lợi, các công trình kết cấu hạ tầng
do xã quản lý như: trường học, trạm y tế, nhà trẻ, lớp mẫu giáo, nhà văn
hoá, thư viện, đài tưởng niệm, cơ sở thể dục thể thao, cầu, đường giao
thông, công trình cấp và thoát nước công cộng,...; riêng đối với thị trấn
còn có nhiệm vụ chi sửa chữa cải tạo vỉa hè, đường phố nội thị, đèn
chiếu sáng, công viên, cây xanh... (đối với phường do ngân sách cấp
trên chi).
Hỗ trợ khuyến khích phát triển các sự nghiệp kinh tế như:
khuyến nông, khuyến ngư, khuyến lâm theo chế độ quy định.
- Các khoản chi thường xuyên khác ở xã theo quy định của pháp
luật.
Căn cứ vào định mức, chế độ, tiêu chuẩn của Nhà nước; HĐND
cấp tỉnh quy định cụ thể mức chi thường xuyên cho từng công việc
phù hợp với tình hình đặc điểm và khả năng ngân sách địa phương
1.1.3. Vai trò NSX đối với sự phát triển kinh tế - xã hội
1.1.3.1. NSX lµ c«ng cô tµi chÝnh quan träng ®Ó chÝnh quyÒn x·
thùc hiÖn mäi chøc n¨ng nhiÖm vô ®îc giao
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 15 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
Qu¶n lý nhµ níc ë cÊp trung ¬ng lµ qu¶n lý toµn diÖn mäi mÆt,
mäi lÜnh vùc cña c¶ níc. Qu¶n lý nhµ níc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng
lµ qu¶n lý c¸c mÆt chøc n¨ng, nhiÖm vô ®îc quy ®Þnh ph©n giao trªn
®Þa bµn l·nh thæ. Qu¶n lý nhµ níc ë cÊp x· lµ qu¶n lý vÒ mÆt d©n sinh,
kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ trËt tù trÞ an ë x·. Tõ l©u nay, viÖc ph©n
®Þnh chøc n¨ng cña c¸c cÊp cha ®óng ®· lµm n¶y sinh t×nh tr¹ng cã
nhiÒu cÊp chÝnh quyÒn lµm kinh tÕ. Ph¶i x¸c ®Þnh l¹i, x· kh«ng lµm
kinh tÕ, nhng c«ng viÖc vÒ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn v¨n
ho¸ x· héi, ®¶m b¶o trËt tù an toµn ë n«ng th«n ... lµ nh÷ng vÊn ®Ò
quan träng, ®ßi hái ph¶i cã bé m¸y qu¶n lý vµ nguån tµi chÝnh t¬ng
xøng ®Ó thùc thi chóng.
C«ng viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi lµ nhiÖm vô
cùc kú quan träng cña chÝnh quyÒn x·, nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn kinh
tÕ, ®Èy m¹nh giao lu hµng ho¸, gãp phÇn to lín vµo viÖc khai th¸c tiÒm
n¨ng vµ thÕ m¹nh, thóc ®Èy xo¸ bá ph¬ng thøc cæ truyÒn, tù cung tù
cÊp dÉn ®Õn h×nh thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ phong phó, ®a d¹ng vµ
ph¸t triÓn kÝch thÝch ¸p dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi ë n«ng th«n,
tõ ®ã t¹o tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng
n«ng - c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i.
X©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho n«ng th«n ®ßi hái vèn ®Çu t lín, vèn
nµy cã ®Æc ®iÓm lµ thêi h¹n thu håi chËm, thËm cã khi kh«ng thu håi ®îc
vèn ®Çu t, nhng hiÖu qu¶ kinh tÕ mang l¹i cho x· héi rÊt cao.ChÝnh v×
vËy mµ kinh tÕ t nh©n kh«ng thÓ tham gia vµo c«ng viÖc nµy mµ ngîc l¹i
chØ cã NSNN míi cã thÓ ®Çu t c¬ së h¹ tÇng ë n«ng th«n. X· lµ cÊp
chÝnh quyÒn c¬ së, lµ n¬i tiÕp nhËn sù chØ ®¹o, ®Çu t tõ ®¬n vÞ hµnh chÝnh
cÊp trªn. MÆt kh¸c x· cã tÝnh ®éc lËp vµ khÐp kÝn nhÊt ®Þnh vÒ nhiÒu mÆt
vµ tÝnh tù qu¶n, vÝ dô nh hÖ thèng ®êng giao th«ng néi bé, thuû n«ng néi
®ång, nhµ trÎ, mÉu gi¸o, c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng... ë x· chñ yÕu do
®¶m nhËn víi sù ®ãng gãp søc ngêi søc cña nh©n d©n trong x·, ®Ó phôc
vô trë l¹i cho nh©n d©n trong x· ®ã. ChÝnh v× vËy mµ ph¬ng thøc ®Çu t c¬
së h¹ tÇng ë n«ng th«n ph¶i ®a d¹ng vµ vËn dông triÖt ®Ó mäi nguån
ng©n s¸ch nhµ níc, nh©n d©n ®ãng gãp tuú theo ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 16 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
tõng x·. Mét ph¬ng thøc phæ biÕn cã hiÖu qu¶ hiÖn ®ang ph¸t huy hiÖu
qu¶ tÝch cùc: “Nhµ níc vµ nh©n d©n cïng lµm” ®Ó gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn
®Ò: “thuû lîi, ®iÖn, ®êng, trêng, tr¹m”.
NSX ®ãng vai trß to lín trong viÖc ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ®Ëm ®µ
b¶n s¾c d©n téc. Ho¹t ®éng v¨n ho¸, v¨n nghÖ thÓ dôc - thÓ thao lµ
nh÷ng ho¹t ®éng n©ng cao søc khoÎ , vui ch¬i, gi¶i trÝ, mµ con dÞp ®Ó
tËp hîp d©n. Cuéc sèng cµng æn ®Þnh vµ ®i lªn th× nh÷ng ®ßi hái vÒ
mÆt nµy cµng cao, cµng nhiÒu h¬n.
Ph¸t huy vai trß cña NSX ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn c¸c kÕt cÊu
h¹ tÇng vµ h¹ tÇng x· héi ®i liÒn víi thóc ®Èy kinh tÕ vµ ph¸t triÓn v¨n
ho¸ - thÓ thao, sÏ thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c trung t©m thÞ tø, thi trÊn
míi, ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh thµnh thÞ ho¸ n«ng th«n, h¹n chÕ
dÇn sù ph¸t triÓn c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ.
ViÖc ph¸t triÓn trêng líp, gi¶i quyÕt n¹n mï ch÷ cïng víi ph¸t
triÓn cña c¸c ph¬ng tiÖn truyÒn th«ng, truyÒn h×nh vµ c¸c ph¬ng tiÖn
th«ng tin kh¸c lµ ch×a kho¸ ®Ó n©ng cao d©n trÝ vµ t¹o ra sù liªn hÖ,
giao tiÕp míi, gãp phÇn lo¹i trõ hñ tôc vµ n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ ë
n«ng th«n.
Tµi trî thÝch hîp cho sù nghiÖp gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸, ph¸t
thanh truyÒn h×nh, c©u l¹c bé nhµ v¨n ho¸... ®îc xem lµ ch×a kho¸ ®Ó
n©ng cao d©n trÝ, híng nghiÖp cho thanh niªn, cung cÊp th«ng tin
khuyÕn n«ng vµ thi trêng cho n«ng th«n; tao ra sù liªn hÖ, giao tiÕp
míi, gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, b¸n c¸c s¶n phÈm hµng ho¸
dich vô vµ n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ cña n«ng th«n.
Ph¸t triÓn c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng vµ h¹ tÇng x· héi, ®i liÒn víi thóc
®Èy kinh tÕ vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ - thÓ thao, sÏ thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c
trung t©m thÞ tø, thÞ trÊn míi, ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh thµnh thÞ
ho¸ n«ng th«n, h¹n chÕ dÇn sù ph¸t triÓn c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ
thµnh thÞ. Còng tõ ®ã ph¸t sinh phong phó nhiÒu nguån tµi chÝnh thu
NSNN trªn ®Þa bµn ngµy cµng t¨ng, quy m« thu, chi NSX ngµy cµng
gi÷ vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng ng©n s¸ch nhµ níc vµ nÒn kinh tÕ
quèc gia. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch ng©n s¸ch nhµ n-
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 17 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
íc cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi sù ph¸t triÓn n«ng th«n. X©y dùng c¬
chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch x· thÝch hîp trong tõng giai ®o¹n cã ý nghÜa
quan träng ®Õn viÖc t¹o ®iÒu kiÖn, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn n«ng th«n,
gi¶m bít sù c¸ch biÖt gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n.
1.1.3.2. NSX lµ c«ng cô tµi chÝnh quan träng ®Ó chÝnh quyÒn nhµ n-
íc cÊp x· ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ë x· ®i ®óng híng, thu hót vèn
®Çu t ph¸t triÓn kÝnh tÕ - v¨n ho¸ - x· héi ë x·
ChÝnh quyÒn cÊp x· còng nh chÝnh quyÒn c¸c cÊp kh¸c nãi
chung ®Òu sö dông c¸c c«ng cô: ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, hµnh chÝnh, tµi
chÝnh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng nh»m híng ®Õn môc tiªu æn ®Þnh vµ
ph¸t triÓn. Trong lÜnh vùc tµi chÝnh th× ng©n s¸ch lµ c«ng cô tµi chÝnh
quan träng nhÊt.
Th«ng qua thu ng©n s¸ch, chÝnh quyÒn x· thùc hiÖn kiÓm tra, kiÓm
so¸t, ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô ®i ®óng h-
íng theo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Þa ph¬ng trong tõng giai
®o¹n nhÊt thêi. §ång thêi, th«ng qua c«ng t¸c thu thùc hiÖn viÖc chèng
c¸c hµnh vi ho¹t ®éng kinh tÕ phi ph¸p, trèn lËu thuÕ vµ c¸c nghÜa vô
kh¸c. Thu ng©n s¸ch x· lµ nguån chñ yÕu ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu chi th-
êng xuyªn, ®Çu t c¬ së h¹ tÇng ngµy cµng ph¸t triÓn ë x·.
Th«ng qua chi ng©n s¸ch, x· bè trÝ c¸c kho¶n chi ®Ó ®¶m b¶o
t¨ng cêng hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn vÒ qu¶n
lý ph¸p luËt, gi÷ v÷ng trËt tù trÞ an, b¶o vÖ tµi s¶n c«ng céng, b¶o vÖ
lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh phôc vô trªn ®Þa
bµn x·, thu hót vèn ®Çu t tõ bªn ngoµi, qu¶n lý mäi mÆt ho¹t ®éng kinh
tÕ, v¨n ho¸, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi vµ t¨ng cêng c¬ së vËt
chÊt cho x· nh trô së vµ ph¬ng tiÖn lµm viÖc, trêng häc, nhµ trÎ, líp
mÉu gi¸o, nhµ v¨n ho¸, ®êng, cÇu cèng liªn Êp, trang thiÕt bÞ c«ng
céng...
Bè trÝ c¸c kho¶n chi ng©n s¸ch x· ph¶i ®îc kÕt hîp chÆt chÏ víi
kÕt qu¶ qu¶n lý, sö dông nguån kinh phÝ nµy, nÕu kh«ng sÏ lµm h¹n
chÕ hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c¸c môc tiªu ®Ò ra.
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 18 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
Như vậy, ngoài vai trò giúp cho quá trình quản lý tốt về mặt
hành chính ở địa phương, NSX cũng đã góp phần vào việc phát triển
và ổn định đời sống kinh tế, văn hóa xã hội tai địa phương. Đồng thời,
góp phần đưa nông thôn Việt Nam đi lên con đường Công nghiệp hóa
- Hiện đại hóa đất nước.
1.1.3.3. X©y dùng Ng©n s¸ch x· v÷ng ch¾c lµ ®iÒu kiÖn quan träng
trong qu¸ tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi, gi¶m sù c¸ch biÖt gi÷a
n«ng th«n vµ thµnh thÞ
X· kh«ng chØ lµ n¬i mµ ngêi d©n sèng trong céng ®ång nµy g¾n
bã víi nhau b»ng quan hÖ ruét thÞt, b»ng truyÒn thèng t¬ng th©n t¬ng
¸i mµ cßn lµ n¬i trùc tiÕp s¸ng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi.
Khi bµn ®Õn x·, ngêi ta h×nh dung ®Õn h×nh ¶nh n«ng th«n ViÖt
Nam cßn c¸ch xa vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn so víi thµnh thÞ, cÇn ®îc ®Çu t
vµ ph¸t triÓn ®Ó tiÕn tíi mét ngµy mai t¬i s¸ng, cïng s¸nh bíc víi
thµnh thÞ trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa.
§Ó ®¹t ®îc môc tiªu nãi trªn, cÊp x· ph¶i cã ng©n s¸ch ®ñ m¹nh
®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ë x· ®i ®óng híng, gãp phÇn thùc hiÖn
môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc. NSX ®îc x¸c ®Þnh lµ
cã vai trß quan träng ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
ë n«ng th«n,
MÆt kh¸c, còng cÇn thÊy r»ng do thiÕu sù ®Þnh híng nªn c¬ cÊu
chi NSNN trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi kinh tÕ bíc ®Çu còng r¬i vµo chç
bÊt hîp lý, chØ thiªn vµo ®Çu t cho khu vùc thµnh thÞ, thiÕu quan t©m
ph¸t triÓn khu vùc n«ng th«n; kÕt qu¶ lµ sù c¸ch biÖt gi÷a thµnh thÞ vµ
n«ng th«n ngµy mét nhiÒu h¬n n÷a.
§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn, ®Æt ra c¸c kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch hç
trî cho ph¸t triÓn n«ng th«n nh: ph¸t triÓn kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng th«n, chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®Çu t c¬ së h¹ tÇng
cho n«ng th«n khuyÕn n«ng tõ nguån ng©n s¸ch nhµ níc, më réng tÝn
dông n«ng th«n... Bëi vËy x©y dùng ng©n s¸ch x· v÷ng ch¾c lµ mét
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 19 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
yÕu tè quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi, gi¶m sù
c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ.
1.2 Sự cần thiệt phải nâng cao công tác quản lý Ngân sách xã
1.2.1. Nội dung quản lý Ngân sách xã
NSX cũng như NSNN được hiểu đơn giản là bảng dự toán thu
chi bằng tiền của Nhà nước. Bảng dự toán này thường lập trong một
năm và hoạt động của Ngân sách thường lặp đi lặp lại tạo thành một
quá trình: Các chu trình Ngân sách phải có 3 khâu: Lập, chấp hành,
quyết toán. Tại các xã, NSX, thị trấn cũng phải trải qua 3 khâu như
trên. Và nội dung công tác quản lý NSX thể hiện trong 3 khâu ®ã.
Theo Thông tư số 60/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 của Bộ Tài
chính thì nội dung quản lý NSX, thị trấn gồm 3 bước như sau:
1.2.1.1. Lập dự toán NSX.
Hàng năm, căn cứ vào quyết định của Chính phủ, Thông tư
hướng dẫn của Bộ tài chính và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của
Nhà nước, của địa phường, UBND tỉnh hướng dẫn chính quyền xã lập
dự toán NSX, thị trấn năm sau theo mẫu trình HĐND xã quyết định.
Căn cứ lập dự toán NSX:
- Các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đảm, bảo an ninh quốc
phòng, trật tự an toàn xã hội của xã;
- Chính sách, chế độ thu NSNN, cơ chế phân cấp nguồn thu,
nhiệm vụ chi NSX và tỷ lệ phân chia nguồn thu do HĐND cấp tỉnh
quy định;
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 20 Líp: K42/01.04
MỞ ĐẦU
Hội nhập kinh tế thế giới là một tiến trình quan trọng trên con
đường phát triển của dân tộc Việt Nam, mở ra thời kỳ mới với những
vận hội mới cho đất nước. Hệ thống tài chính quốc gia là một trong
những khâu quan trọng nhất để nền kinh tế có thể hội nhập thành công
và Ngân sách Nhà nước đóng một vai trò đặc biệt giúp cho Nhà nước
Việt Nam thực hiện tốt nhiệm vụ, chức năng của mình.
Luật Ngân sách Nhà nước năm 2002 ra đời, có hiệu lực năm
2004 thay thế cho luật Ngân sách Nhà nước năm 1996 và luật sửa đổi
một số điều của luật Ngân sách Nhà nước năm 1998 là cơ sở pháp lý
quan trọng phát huy hiệu quả công tác quản lý Ngân sách Nhà nước.
Đồng thời, thể hiện sự tập trung, thống nhất, phân cấp mạnh mẽ tăng
cường quyền chủ động tài chính cho chính quyền cấp xã, nâng cao
hiẹu quả công tác quản lý Ngân sách xã. Bên cạnh đó, công tác quản
lý Ngân sách xã còn nhiều tồn tại ảnh hưởng tới hiẹu quat của quản lý,
làm cho Ngân sách xã chưa thực sự phát huy được vai trò quan trọng
trong hệ thống các cấp Ngân sách Nhà nước, chưa đảm bảo huy động
đủ nguồn nhân lực tài chính, giúp chính quyền cấp xã hoàn thành tốt
chức năng, nhiệm vụ của mình. Chính vì vậy, làm sao để tìm hiểu rõ
được nguyên nhân từ đó đưa ra được giải pháp nâng cao công tác quản
lý Ngân sách xã có một ý nghĩa quan trọng.
Trong thời gian thực tập tại Sở Tài chính tỉnh Bắc Kạn, em đã
nhận thấy công tác quản lý Ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đã
có nhiều sự đổi mới so với trước đây. Ý thức được vai trò quan trọng
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 1 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
của công tác quản lý Ngân sách xã trên địa bàn, em đã chọn đề tài
luận văn: “Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý Ngân sách
xã trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn”
Mục tiêu của đề tài nhằm đánh giá một cách tổng quát công tác
quản lý Ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn thời gian qua để từ đó
đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Ngân sách xã.
Kết cấu đề tài gồm 3 chương.
Chương 1: Ngân sách xã và sự cần thiết phải nâng cao công tác
quản lý Ngân sách xã.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý Ngân sách xã trên địa
bàn tỉnh Bắc Kạn.
Chương 3: Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý Ngân
sách xã trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.
Trong quá trình viết luận văn, em đã được sự giúp đỡ của cán bộ
phòng Ngân sách Sở Tài chính tỉnh Bắc Kạn, sự chỉ bảo tận tình của
các thầy cô giáo tạo điều kiện cho em tìm hiểu, nghiên cứu và hoàn
thiện luận văn tốt nghiệp. Mặc dù có nhiều cố gắng nhưng do khả
năng và thời gian hạn chế nên đề tài không tránh khỏi những sai sót.
Kính mong các thầy cô giáo, các cán bộ Sở Tài chính và bạn đọc đóng
góp ý kiến để luận văn được hoàn chỉnh.
Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của các thầy, cô
giáo trong khoa Tài chính Công. Đặc biệt là sự hướng dẫn khoa học
của TS. Đặng Văn Du và các cán bộ công tác tại Sở Tài chính tỉnh
Bắc Kạn đã tạo điều kiện giúp đỡ em hoàn thành luận văn tốt nghiệp
này.
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 2 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
Em xin chân thành cảm ơn!
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 3 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
CHƯƠNG 1
NGÂN SÁCH XÃ VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI NÂNG CAO
CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ
1.1. Lý luận chung về Ngân sách xã
1.1.1. Sơ lược quá trình hình thành và phát triển Ngân sách xã
* Nước ta, đã có hàng nghìn năm lịch sử tồn tại và phát triển gắn
liền với các triều đại phong kiến và cùng đó là sự hình thành và phát
triển của xã. Thời triều đại nhà Đường thống trị nước ta vào thế kỷ VII
tæng qu¶n Kh©u Hoµ lµ ngêi ®Çu tiªn ®Æt ®Þnh cÊp x·. Đất An Nam
ngày ấy có 12 “châu”, 59 “huyện” và dưới huyện là “hương” và “xã”.
Thế là từ việc đặt định và quản lý làng xã từ thời xa xưa, thực
thể làng xã và văn minh làng xã đã hiện hình: Từ quá trình định cư và
cộng cư của người việt lấy trồng trọt làm nông nghiệp lúa nước là chủ
lực, Nhà nước qua các triều đại từ tự chủ đến đô hộ trải qua các đời
trong đó các vấn đề thu chi - ngân sách - thuế khóa tiền tệ… trong lịch
sử là một trong những đặc trưng quan trọng của làng xã và văn minh
làng xã
Với đặc trưng cơ bản riêng có, xã là một khu vực có đặc điểm
riêng biệt về mặt địa lý, lãnh thổ, kết cấu hạ tầng, các hoạt động kinh
tế - xã hội và cộng đồng dân cư. Là một đơn vị hành chính cấp cơ sở
xã cũng có bộ máy đại diện quản lý đảm bảo ổn định chính trị, xã hội.
* Theo nhà sử học Lê Văn Lan, NSX ở Việt Nam có quá trình
phát triển từ rất lâu đời. Bản “hương ước” của làng phú thôn, tổng phú
lão, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định ngày trước ghi: “Nước có thuế
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 4 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
nước, như thuế đinh điền, môn bài để chi công việc công ích trong
nước. Dân phải đóng thuế ở dân như thuế: trâu, bò, ngựa, nhà cửa để
lo công việc cho dân”. Ở đây thuật ngữ và khái niệm “Dân” chính là
dùng cho làng xã.
Câu văn cổ này chính là một tuyên ngôn cho sự ra đời và tồn tại
NSX trong xã hội và văn minh làng xã ngày xưa. Với lý do: làng xã là
một đơn vị có tính tự tôn - tự trị - tự quản cao, nên cũng cần phải có
quỹ làng xã, sự ra đời và tồn tại “ngân sách” hiển nhiên là một tất yếu
truyền thống.
Theo luật NSNN (NSNN) năm 2002 và các văn bản hướng dẫn
thực hiện (NĐ số 60/2003/NĐ – CP ngày 06/06/2006 của chính phủ
quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật NSNN; Thông tư số
59/2003/TT – BTC ngày 23/06/2003 của bộ tài chính hướng dẫn thực
hiện nghị định số 60/2003/NĐ – CP) NSX là một bộ phận của NSNN,
là hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa chính quyền Nhà nước cấp
xã với nhân dân phát sinh trong quá trình huy động và sử dụng các
nguồn tài chính nhằm đảm bảo yêu cầu thực hiện các chức năng quản
lý, điều hành nền kinh tế - xã hội trên địa bàn xã. NSX là ngân sách
của chính quyền nhà nước cấp xã, do ủy ban nhân dân xã xây dựng
quản lý, điều hành, được HĐND xã quyết định và giám sát thực hiện.
Theo quy định của nhà nước thì NSX có những đặc điểm chung cơ
bản sau:
- Về mặt sở hữu: NSX là một loại quỹ tiền tệ của Nhà nước, do
chính quyền cấp cơ sở quản lý và điều hành. Xã là một cấp ngân sách,
vừa là một đơn vị dự toán đặc biệt bên dưới không có đơn vị dự toán
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 5 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
nào trực thuộc. Ngân sách câp xã có quyền tự chủ nhất định về nguồn
thu và nhiệm vụ chi được quy định trong các văn bản pháp luật về tài
chính, tuy nhiên tính độc lập của NSX lại là tương đối do nguồn thu
của xã có hạn và còn phải nhận trợ cấp của ngân sách cấp trên và phụ
thuộc vào ngân sách ngân sách cấp trên. Do vậy NSX được coi là dơn
vị dự toán cuối cùng và đó là một đặc trưng cơ bản của NSX khác so
với các cấp ngân sách khác.
- Về chủ thể: trong các hoạt động thu chi bằng tiền hình thành
quỹ ngân sách được các chủ thể công tiến hành, mà chủ thể công ở
đây chính là chính quyền Nhà nước cấp xã.
- Về mặt pháp luật: quan hệ tài chính phát sinh trong quá trình
thu chi NSX là quan hệ lợi ích giữa hai bên, một bên là lợi ích chung
của cộng đồng cấp cơ sở đại diện là chính quyền xã với một bên là lợi
ích chung của các chủ thể kinh tế khác. Là một đơn vị hành chính cấp
cơ sở đại diện là chính quyền xã vừa chịu trách nhiệm trước dân trong
địa giới hành chính của mình, vừa chịu trách nhiệm trước chính quyền
cấp trên. Do vậy NSX không chỉ có mối quan hệ với các chủ thể công
trong địa giới hành chính xã mà còn quan hệ nhất định với các chủ thể
của chính quyền cấp trên, các quan hệ này luôn chịu sự điều chỉnh bởi
các luật công, dựa trên các quy phạm pháp luật mệnh lệnh, quyền uy.
Như vậy, quá trình hình thành quỹ NSX luôn gắn chặt với bộ
máy chính quyền cấp xã nhằm duy trì sự tồn tại và phát huy hiệu lực
của bộ máy chính quyền xã, thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội
mà chính quyền cấp xã đảm nhận trong từng thời kỳ do HĐND xã
giao cho.
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 6 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
* Quá trình phát triển NSX gắn liền với quá trình phát triển của
các hình thái kinh tế - chính trị - xã hội qua từng thời đại..
- Giai đoạn từ sau Cách mạng tháng 8/1945 đến năm 1971: giai
đoạn này NSX là một bộ phận hợp thành của hệ thống Ngân sách.
NSX góp phần quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ miền
Bắc, giải phóng miền Nam trong chiến tranh chống Pháp. NSX đã trở
thành công cụ, phương tiện vật chất có tác dụng to lớn trong sự nghiệp
cách mạng giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước. Trong thời kỳ
này nhà nước đã ban hành các văn bản quy định nội dung cơ cấu thu,
chi NSX vào những năm 1946, 1952, 1958. Song việc ban hành quy
định chưa gắn liền với cơ chế quản lý và trách nhiệm của xã đối với
quản lý khai thác nguồn thu tại chổ, quản lý chế độ chi NSX, mối
quan hệ giữa UBND xã và hợp tác xã, sự nhất trí lợi ích của xã hội với
lợi ích hợp tác xã còn quy định chung chung, chưa xác định rỏ ràng cụ
thể. Bên cạnh đó việc phân cấp giữa NSX, thị trấn với Ngân sách
huyện, Ngân sách tỉnh cũng chưa được xác định rõ ràng, rành mạch,
cụ thể.
- Giai đoạn từ năm 1972 đến 1983: giai đoạn này NSX đã thực
sự quản lý theo luật lệ thống nhất của Nhà nước, góp phần quan trọng
trong sự nghiệp giải phóng miền Nam, xây dựng miền Bắc xã hội chủ
nghĩa.
Tháng 4/1972, với việc Chính phủ ban hành Nghị định 64/CP về
điều lệ NSX, tiếp theo đó Bộ tài chính ban hành thông tư số 14 –
TC/TDT hướng dẫn việc thi hành điều lệ NSX. Nghị định 64/CP đã
quy định cụ thể nội dung của NSX gồm hai phần đó là: Thu và chi
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 7 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
thường xuyên; thu và chi không thường xuyên. Kèm theo đó là nội
dung cụ thể cũng như nguyên tắc quản lý của thu và chi thường xuyên
với thu và chi không thường xuyên. Đồng thời, cũng đã xác định được
quyền hạn trách nhiệm của từng cấp trong chính quyền trong việc xây
dựng quản lý NSX.
Đến tháng 5/1978 Hội đồng Chính phủ ban hành Nghị quyết
108/CP về trách nhiệm quyền hạn quản lý tài chính và Ngân sách của
chính quyền cấp tỉnh và cấp huyện. Nghị quyết đại hội lần thứ IV của
Đảng cộng sản Việt Nam đã xác định: NSX là một cấp NSNN nhưng
tạm thời chưa tổng hợp thu chi NSX vào Ngân sách huyện. Các khoản
trợ cấp NSX do Ngân sách huyện giải quyết.
- Giai đoạn từ năm 1983 đến 1996:
Cuối năm 1983 Hội đông Bộ trưởng nước cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam (nay là Chính phủ) đã có quyết định hoàn thiện cơ
cấu hệ thống Ngân sách và phân cấp Ngân sách. Theo Nghị quyết
138/HĐBT ban hành ngày 19/11/1983 về cải tiến chế độ phân cấp
quản lý Ngân sách cho địa phương, NSX lúc này đã là khâu độc lập
trong hệ thống được thống nhất chung với hệ thống NSNN gồm bốn
cấp: Trung ương - Tỉnh - huyện - Xã. Nhưng dự toán và quyết toán
NSX vẫn thực hiện theo mục lục Ngân sách riêng và hạch toán theo
chế độ kế toán NSX.
Trong điều kiện thực hiện đổi mới về kinh tế, phát triển kinh tế
nhiều thành phần theo cơ chế thị trường, công tác quản lý Ngân sách
có nhiều thay đổi liên quan tới hoạt động thu chi. Trước tình hình đó,
Bộ tài chính đã ban hành tạm thời công văn số 35/TC-NSNN vào
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 8 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
tháng 5/1990 hướng dẫn sử dụng kế toán NSX nhằm tăng cường công
tác quản lý NSX. Đây là bước đệm quan trọng trong công tác quản lý
Ngân sách, tạo điều kiện cho các địa phương thoát khỏi sự ràng buộc
của cơ chế cũ, đội ngũ cán bộ làm công tác kế toán Ngân sách cấp xã
từng bước được làm quen và áp dụng công tác quản lý NSX trong điều
kiện mới.
- Giai đoạn từ năm 1996 đến nay:
Để đáp ứng yêu cầu quản lý NSNN nói chung và NSX nói riêng.
Quốc hội đã ban hành Luật NSNN ngày 20/3/1996. Theo luật NSNN
quy định: NSNN bao gồm NS Trung ương và NS các cấp chính quyền
địa phương (Ngân sách địa phương). Luật đã khẳng định NSX là một
trong bốn cấp NS mang tính độc lập, là một phần của NSNN, nó là
phương tiện vật chất để chính quyền cấp xã thực hiện các chức năng
nhiệm vụ do pháp luật quy định.
Sự ra đời của Luật NSNN, Nghị định của Chính phủ, các thông tư
hướng dẫn của Bộ Tài chính là căn cứ pháp lý đáp ứng cho nhu cầu
quản lý, đầu tiên phải kể đến Thông tư số 14/TC-NSNN ngày
28/3/1997, hướng dẫn về thu chi NSX. Tiếp theo đó là Thông tư số
01/1999/TT-BTC ngày 4/1/1999 ra đời thay thế cho thông tư số
14/TC-NSNN ngày 28/3/1997 hướng dẫn quản lý thu chi NSX, để dáp
ứng yêu cầu quản lý NSX trong điều kiện hiện nay. Bộ Tài chính ban
hành Thông tư số 118/2000/ TT-BTC ngày 22/12/2000 nhằm thực
hiện nội dung quản lý thu chi NSX. Thông tư này thay thế cho Thông
tư số 01/1999/TT-BTC ngày 4/1/1999, đây là căn cứ quan trọng tạo
tiền đề cho việc thực hiện quy chế dân chủ ở xã được Chính phủ ban
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 9 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
hành, trong đó vấn đề thu chi NSX là một nội dung cần thông báo để
dân biết dân bàn, dân làm, dân kiểm tra.
Có thể thấy Luật NSNN năm 1996 đã quy định cụ thể việc quản
lý thu chi Ngân sách cấp xã và hướng dẫn việc tổ chức bộ máy, bố trí
cán bộ tài chính cấp xã nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý NS cấp xã. Bên
cạnh đó để quản lý hoạt động thu chi nhà nước cho phép các xã được
mở tài khoản thu chi Ngân sách tại Kho bạc Nhà nước.
Ngày 16/12/2002 kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XI đã thông qua
Luật NSNN (sửa đổi), có hiệu lực từ năm Ngân sách 2004 và thay thế
Luật NSNN năm 1996 và luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
NSNN năm 1998. Bên cạnh đó nhằm cụ thể hóa luật NSNN năm
2002, Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số
387/2003/NQ-UBTVQH11 ngày 17/3/2003 quy định quy chế lập,
thẩm tra, trình Quốc hội quyết định dự toán NSNN, phương án phân
bổ NSTW và phê chuẩn quyết toán NSNN. Cùng với đó là Chính phủ
ban hành Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày 23/6/2003 về quy chế
xem xét, thảo luận quyết định dự toán, phân bổ Ngân sách và phê
chuẩn quyết toán Ngân sách địa phương; và Bộ tài chính ban hành
Thông tư hướng dẫn số 59/2003/TT-BTC và Thông tư 60/2003/TT-
BTC ngày 26/6/2003, Thông tư số 79/2003/TT-BTC và Thông tư số
80/2003/TT-BTC ngày 14/8/2003. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng tạo
ra cơ chế quản lý Ngân sách mới, vừa thể hiện sự tập trung, thống
nhất, vừa phân cấp mạnh mẽ và tăng quyền chủ động tài chính cho các
chính quyền địa phương, các ngành các cấp, các đơn vị sử dụng Ngân
sách;
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 10 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
1.1.2. Nội dung thu, chi Ngân sách xã
Theo Luật NSNN năm 2002 vµ c¸c v¨n b¶n hướng dẫn thi hành
Luật NSNN néi dung thu, chi ng©n s¸ch x· ®îc quy ®Þnh nh sau:
1.1.2.1. Thu Ngân sách xã
Thu NSX bao gồm các khoản thu của NSNN phân cấp cho NSX
và các khoản huy động đóng góp của tổ chức, cá nhân trên nguyên tắc
tự nguyện để xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng theo quy định
của pháp luật do HĐND xã quyết định đưa vào NSX quản lý.
- Thu NSX gồm: các khoản thu NSX hưởng 100%, các khoản
thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm (%) giữa NSX với ngân sách cấp
trên, thu bổ sung từ ngân sách cấp trên.
- Việc phân cấp nguồn thu cho NSX phải đảm bảo nguyên tắc:
+ Phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an
ninh của Nhà nước và chức năng, nhiệm vụ quản lý Nhà nước của cấp
xã;
+ Phù hợp với việc phân định nguồn thu giữa ngân sách trung
ương và ngân sách địa phương;
+ Tỷ lệ phần trăm (%) phân chia một số khoản thu giao cho NSX
không vượt tỷ lệ phân chia giữa ngân sách trung ương và ngân sách
địa phương do Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quyết định giao cho từng
tỉnh đối với các khoản thu đó;
Kết thúc mỗi kỳ ổn định, căn cứ vào khả năng nguồn thu và
nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương, HĐND tỉnh, thành phố trực
thuộc trung ương (gọi chung là HĐND cấp tỉnh) thực hiện việc điều
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 11 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
chỉnh tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa ngân sách các
cấp ở địa phương.
+ Khi phân cấp nguồn thu cho xã phải căn cứ vào nhiệm vụ chi,
khả năng thu từ các nguồn NSNN trên địa bàn; phân cấp tối đa nguồn
thu tại chỗ, đảm bảo các xã có nguồn thu cân đối được nhiệm vụ chi
thường xuyên, các xã có nguồn thu khá có phần dành để đầu tư phát
triển, hạn chế việc bổ sung từ ngân sách cấp trên, tăng số xã tự cân đối
được ngân sách, giảm dần số xã phải nhận bổ sung cân đối ngân sách
từ cấp trên
Nguồn thu của NSX do HĐND cấp tỉnh quyết định phân cấp
trong phạm vi nguồn thu ngân sách địa phương được hưởng.
* Các khoản thu NSX hưởng một trăm phần trăm (100%): Là các
khoản thu dành cho xã sử dụng toàn bộ để chủ động về nguồn tài chính
bảo đảm các nhiệm vụ chi thường xuyên, đầu tư. Căn cứ quy mô nguồn
thu, chế độ phân cấp quản lý kinh tế - xã hội và nguyên tắc đảm bảo tối
đa nguồn tại chỗ cân đối cho các nhiệm vụ chi thường xuyên, khi phân
cấp nguồn thu, HĐND cấp tỉnh xem xét dành cho NSX hưởng 100%
các khoản thu dưới đây: Các khoản phí, lệ phí thu vào NSX theo quy
định; Thu từ các hoạt động sự nghiệp của xã, phần nộp vào NSNN theo
chế độ quy định; Thu đấu thầu, thu khoán theo mùa vụ từ quỹ đất công
ích và hoa lợi công sản khác theo quy định của pháp luật do xã quản lý;
Các khoản huy động đóng góp của tổ chức, cá nhân gồm: các khoản
huy động đóng góp theo pháp luật quy định, các khoản đóng góp theo
nguyên tắc tự nguyện để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng do HĐND xã
quyết định đưa vào NSX quản lý và các khoản đóng góp tự nguyện
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 12 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
khác; Viện trợ không hoàn lại của các tổ chức và cá nhân ở ngoài nước
trực tiếp cho NSX theo chế độ quy định; Thu kết dư NSX năm trước;
Các khoản thu khác của NSX theo quy định của pháp luật.
* Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm giữa NSX với
ngân sách cấp trên: Theo quy định của Luật NSNN gồm: Thuế
chuyển quyền sử dụng đất; Thuế nhà, đất; Thuế môn bài thu từ cá
nhân, hộ kinh doanh; Thuế sử dụng đất nông nghiệp thu từ hộ gia
đình; Lệ phí trước bạ nhà, đất.
Các khoản thu trên, tỷ lệ NSX, thị trấn được hưởng tối thiểu
70%. Căn cứ vào nguồn thu và nhiệm vụ chi của xã, thị trấn, HĐND
cấp tỉnh có thể quyết định tỷ lệ NSX, thị trấn được hưởng cao hơn,
đến tối đa là 100%.
- Ngoài các khoản thu phân chia theo quy định NSX còn được
HĐND cấp tỉnh bổ sung thêm các nguồn thu phân chia sau khi các
khoản thuế, lệ phí phân chia theo Luật NSNN đã dành 100% cho xã,
thị trấn và các khoản thu NSX được hưởng 100% nhưng vẫn chưa cân
đối được nhiệm vụ chi.
* Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên cho NSX: Thu bổ sung từ
ngân sách cấp trên cho NSX gồm:
- Thu bổ sung để cân đối ngân sách là mức chênh lệch giữa dự
toán chi được giao và dự toán thu từ các nguồn thu được phân cấp
(các khoản thu 100% và các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần
trăm). Số bổ sung cân đối này được xác định từ năm đầu của thời kỳ
ổn định ngân sách và được giao ổn định từ 3 đến 5 năm.
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 13 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
- Thu bổ sung có mục tiêu là các khoản bổ sung theo từng năm
để hỗ trợ xã thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể.
1.1.2.2. Nhiệm vụ chi của NSX
Chi NSX gồm: chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên. HĐND
cấp tỉnh quyết định phân cấp nhiệm vụ chi cho NSX. Căn cứ chế độ
phân cấp quản lý kinh tế - xã hội của Nhà nước, các chính sách chế độ
về hoạt động của các cơ quan Nhà nước, Đảng Cộng sản Việt Nam,
các tổ chức chính trị - xã hội và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội
của xã, khi phân cấp nhiệm vụ chi cho NSX, HĐND cấp tỉnh xem xét
giao cho NSX thực hiện các nhiệm vụ chi dưới đây:
1.1.2.2.1. Chi đầu tư phát triển
Chi đầu tư phát triển gồm các khoản:
- Chi đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã
hội không có khả năng thu hồi vốn theo phân cấp của cấp tỉnh.
- Chi đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã
hội của xã từ nguồn huy động đóng góp của các tổ chức, cá nhân cho
từng dự án nhất định theo quy định của pháp luật, do HĐND xã quyết
định đưa vào NSX quản lý.
- Các khoản chi đầu tư phát triển khác theo quy định của pháp
luật.
1.1.2.2.2. Các khoản chi thường xuyên
Gồm các khoản chi mang tính chất thường xuyên, liên tục: Chi
cho hoạt động của các cơ quan nhà nước ở xã; Kinh phí hoạt động của
cơ quan Đảng cộng sản Việt Nam ở xã; Kinh phí hoạt động của các tổ
chức chính trị - xã hội ở xã (Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Đoàn Thanh
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 14 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Liên
hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam) sau khi trừ các khoản
thu theo điều lệ và các khoản thu khác (nếu có); Đóng bảo hiểm xã hội,
bảo hiểm y tế cho cán bộ xã và các đối tượng khác theo chế độ quy
định; Chi cho công tác dân quân tự vệ, trật tự an toàn xã hội; Chi cho
công tác xã hội và hoạt động văn hoá, thông tin, thể dục thể thao do xã
quản lý; Chi sự nghiệp y tế: Hỗ trợ chi thường xuyên và mua sắm các
khoản trang thiết bị phục vụ cho khám chữa bệnh của trạm y tế xã; Chi
sửa chữa, cải tạo các công trình phúc lợi, các công trình kết cấu hạ tầng
do xã quản lý như: trường học, trạm y tế, nhà trẻ, lớp mẫu giáo, nhà văn
hoá, thư viện, đài tưởng niệm, cơ sở thể dục thể thao, cầu, đường giao
thông, công trình cấp và thoát nước công cộng,...; riêng đối với thị trấn
còn có nhiệm vụ chi sửa chữa cải tạo vỉa hè, đường phố nội thị, đèn
chiếu sáng, công viên, cây xanh... (đối với phường do ngân sách cấp
trên chi).
Hỗ trợ khuyến khích phát triển các sự nghiệp kinh tế như:
khuyến nông, khuyến ngư, khuyến lâm theo chế độ quy định.
- Các khoản chi thường xuyên khác ở xã theo quy định của pháp
luật.
Căn cứ vào định mức, chế độ, tiêu chuẩn của Nhà nước; HĐND
cấp tỉnh quy định cụ thể mức chi thường xuyên cho từng công việc
phù hợp với tình hình đặc điểm và khả năng ngân sách địa phương
1.1.3. Vai trò NSX đối với sự phát triển kinh tế - xã hội
1.1.3.1. NSX lµ c«ng cô tµi chÝnh quan träng ®Ó chÝnh quyÒn x·
thùc hiÖn mäi chøc n¨ng nhiÖm vô ®îc giao
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 15 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
Qu¶n lý nhµ níc ë cÊp trung ¬ng lµ qu¶n lý toµn diÖn mäi mÆt,
mäi lÜnh vùc cña c¶ níc. Qu¶n lý nhµ níc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng
lµ qu¶n lý c¸c mÆt chøc n¨ng, nhiÖm vô ®îc quy ®Þnh ph©n giao trªn
®Þa bµn l·nh thæ. Qu¶n lý nhµ níc ë cÊp x· lµ qu¶n lý vÒ mÆt d©n sinh,
kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ trËt tù trÞ an ë x·. Tõ l©u nay, viÖc ph©n
®Þnh chøc n¨ng cña c¸c cÊp cha ®óng ®· lµm n¶y sinh t×nh tr¹ng cã
nhiÒu cÊp chÝnh quyÒn lµm kinh tÕ. Ph¶i x¸c ®Þnh l¹i, x· kh«ng lµm
kinh tÕ, nhng c«ng viÖc vÒ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn v¨n
ho¸ x· héi, ®¶m b¶o trËt tù an toµn ë n«ng th«n ... lµ nh÷ng vÊn ®Ò
quan träng, ®ßi hái ph¶i cã bé m¸y qu¶n lý vµ nguån tµi chÝnh t¬ng
xøng ®Ó thùc thi chóng.
C«ng viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi lµ nhiÖm vô
cùc kú quan träng cña chÝnh quyÒn x·, nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn kinh
tÕ, ®Èy m¹nh giao lu hµng ho¸, gãp phÇn to lín vµo viÖc khai th¸c tiÒm
n¨ng vµ thÕ m¹nh, thóc ®Èy xo¸ bá ph¬ng thøc cæ truyÒn, tù cung tù
cÊp dÉn ®Õn h×nh thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ phong phó, ®a d¹ng vµ
ph¸t triÓn kÝch thÝch ¸p dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi ë n«ng th«n,
tõ ®ã t¹o tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng
n«ng - c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i.
X©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho n«ng th«n ®ßi hái vèn ®Çu t lín, vèn
nµy cã ®Æc ®iÓm lµ thêi h¹n thu håi chËm, thËm cã khi kh«ng thu håi ®îc
vèn ®Çu t, nhng hiÖu qu¶ kinh tÕ mang l¹i cho x· héi rÊt cao.ChÝnh v×
vËy mµ kinh tÕ t nh©n kh«ng thÓ tham gia vµo c«ng viÖc nµy mµ ngîc l¹i
chØ cã NSNN míi cã thÓ ®Çu t c¬ së h¹ tÇng ë n«ng th«n. X· lµ cÊp
chÝnh quyÒn c¬ së, lµ n¬i tiÕp nhËn sù chØ ®¹o, ®Çu t tõ ®¬n vÞ hµnh chÝnh
cÊp trªn. MÆt kh¸c x· cã tÝnh ®éc lËp vµ khÐp kÝn nhÊt ®Þnh vÒ nhiÒu mÆt
vµ tÝnh tù qu¶n, vÝ dô nh hÖ thèng ®êng giao th«ng néi bé, thuû n«ng néi
®ång, nhµ trÎ, mÉu gi¸o, c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng... ë x· chñ yÕu do
®¶m nhËn víi sù ®ãng gãp søc ngêi søc cña nh©n d©n trong x·, ®Ó phôc
vô trë l¹i cho nh©n d©n trong x· ®ã. ChÝnh v× vËy mµ ph¬ng thøc ®Çu t c¬
së h¹ tÇng ë n«ng th«n ph¶i ®a d¹ng vµ vËn dông triÖt ®Ó mäi nguån
ng©n s¸ch nhµ níc, nh©n d©n ®ãng gãp tuú theo ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 16 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
tõng x·. Mét ph¬ng thøc phæ biÕn cã hiÖu qu¶ hiÖn ®ang ph¸t huy hiÖu
qu¶ tÝch cùc: “Nhµ níc vµ nh©n d©n cïng lµm” ®Ó gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn
®Ò: “thuû lîi, ®iÖn, ®êng, trêng, tr¹m”.
NSX ®ãng vai trß to lín trong viÖc ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ®Ëm ®µ
b¶n s¾c d©n téc. Ho¹t ®éng v¨n ho¸, v¨n nghÖ thÓ dôc - thÓ thao lµ
nh÷ng ho¹t ®éng n©ng cao søc khoÎ , vui ch¬i, gi¶i trÝ, mµ con dÞp ®Ó
tËp hîp d©n. Cuéc sèng cµng æn ®Þnh vµ ®i lªn th× nh÷ng ®ßi hái vÒ
mÆt nµy cµng cao, cµng nhiÒu h¬n.
Ph¸t huy vai trß cña NSX ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn c¸c kÕt cÊu
h¹ tÇng vµ h¹ tÇng x· héi ®i liÒn víi thóc ®Èy kinh tÕ vµ ph¸t triÓn v¨n
ho¸ - thÓ thao, sÏ thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c trung t©m thÞ tø, thi trÊn
míi, ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh thµnh thÞ ho¸ n«ng th«n, h¹n chÕ
dÇn sù ph¸t triÓn c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ.
ViÖc ph¸t triÓn trêng líp, gi¶i quyÕt n¹n mï ch÷ cïng víi ph¸t
triÓn cña c¸c ph¬ng tiÖn truyÒn th«ng, truyÒn h×nh vµ c¸c ph¬ng tiÖn
th«ng tin kh¸c lµ ch×a kho¸ ®Ó n©ng cao d©n trÝ vµ t¹o ra sù liªn hÖ,
giao tiÕp míi, gãp phÇn lo¹i trõ hñ tôc vµ n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ ë
n«ng th«n.
Tµi trî thÝch hîp cho sù nghiÖp gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸, ph¸t
thanh truyÒn h×nh, c©u l¹c bé nhµ v¨n ho¸... ®îc xem lµ ch×a kho¸ ®Ó
n©ng cao d©n trÝ, híng nghiÖp cho thanh niªn, cung cÊp th«ng tin
khuyÕn n«ng vµ thi trêng cho n«ng th«n; tao ra sù liªn hÖ, giao tiÕp
míi, gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, b¸n c¸c s¶n phÈm hµng ho¸
dich vô vµ n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ cña n«ng th«n.
Ph¸t triÓn c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng vµ h¹ tÇng x· héi, ®i liÒn víi thóc
®Èy kinh tÕ vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ - thÓ thao, sÏ thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c
trung t©m thÞ tø, thÞ trÊn míi, ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh thµnh thÞ
ho¸ n«ng th«n, h¹n chÕ dÇn sù ph¸t triÓn c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ
thµnh thÞ. Còng tõ ®ã ph¸t sinh phong phó nhiÒu nguån tµi chÝnh thu
NSNN trªn ®Þa bµn ngµy cµng t¨ng, quy m« thu, chi NSX ngµy cµng
gi÷ vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng ng©n s¸ch nhµ níc vµ nÒn kinh tÕ
quèc gia. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch ng©n s¸ch nhµ n-
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 17 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
íc cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi sù ph¸t triÓn n«ng th«n. X©y dùng c¬
chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch x· thÝch hîp trong tõng giai ®o¹n cã ý nghÜa
quan träng ®Õn viÖc t¹o ®iÒu kiÖn, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn n«ng th«n,
gi¶m bít sù c¸ch biÖt gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n.
1.1.3.2. NSX lµ c«ng cô tµi chÝnh quan träng ®Ó chÝnh quyÒn nhµ n-
íc cÊp x· ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ë x· ®i ®óng híng, thu hót vèn
®Çu t ph¸t triÓn kÝnh tÕ - v¨n ho¸ - x· héi ë x·
ChÝnh quyÒn cÊp x· còng nh chÝnh quyÒn c¸c cÊp kh¸c nãi
chung ®Òu sö dông c¸c c«ng cô: ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, hµnh chÝnh, tµi
chÝnh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng nh»m híng ®Õn môc tiªu æn ®Þnh vµ
ph¸t triÓn. Trong lÜnh vùc tµi chÝnh th× ng©n s¸ch lµ c«ng cô tµi chÝnh
quan träng nhÊt.
Th«ng qua thu ng©n s¸ch, chÝnh quyÒn x· thùc hiÖn kiÓm tra, kiÓm
so¸t, ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô ®i ®óng h-
íng theo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Þa ph¬ng trong tõng giai
®o¹n nhÊt thêi. §ång thêi, th«ng qua c«ng t¸c thu thùc hiÖn viÖc chèng
c¸c hµnh vi ho¹t ®éng kinh tÕ phi ph¸p, trèn lËu thuÕ vµ c¸c nghÜa vô
kh¸c. Thu ng©n s¸ch x· lµ nguån chñ yÕu ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu chi th-
êng xuyªn, ®Çu t c¬ së h¹ tÇng ngµy cµng ph¸t triÓn ë x·.
Th«ng qua chi ng©n s¸ch, x· bè trÝ c¸c kho¶n chi ®Ó ®¶m b¶o
t¨ng cêng hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn vÒ qu¶n
lý ph¸p luËt, gi÷ v÷ng trËt tù trÞ an, b¶o vÖ tµi s¶n c«ng céng, b¶o vÖ
lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh phôc vô trªn ®Þa
bµn x·, thu hót vèn ®Çu t tõ bªn ngoµi, qu¶n lý mäi mÆt ho¹t ®éng kinh
tÕ, v¨n ho¸, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi vµ t¨ng cêng c¬ së vËt
chÊt cho x· nh trô së vµ ph¬ng tiÖn lµm viÖc, trêng häc, nhµ trÎ, líp
mÉu gi¸o, nhµ v¨n ho¸, ®êng, cÇu cèng liªn Êp, trang thiÕt bÞ c«ng
céng...
Bè trÝ c¸c kho¶n chi ng©n s¸ch x· ph¶i ®îc kÕt hîp chÆt chÏ víi
kÕt qu¶ qu¶n lý, sö dông nguån kinh phÝ nµy, nÕu kh«ng sÏ lµm h¹n
chÕ hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c¸c môc tiªu ®Ò ra.
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 18 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
Như vậy, ngoài vai trò giúp cho quá trình quản lý tốt về mặt
hành chính ở địa phương, NSX cũng đã góp phần vào việc phát triển
và ổn định đời sống kinh tế, văn hóa xã hội tai địa phương. Đồng thời,
góp phần đưa nông thôn Việt Nam đi lên con đường Công nghiệp hóa
- Hiện đại hóa đất nước.
1.1.3.3. X©y dùng Ng©n s¸ch x· v÷ng ch¾c lµ ®iÒu kiÖn quan träng
trong qu¸ tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi, gi¶m sù c¸ch biÖt gi÷a
n«ng th«n vµ thµnh thÞ
X· kh«ng chØ lµ n¬i mµ ngêi d©n sèng trong céng ®ång nµy g¾n
bã víi nhau b»ng quan hÖ ruét thÞt, b»ng truyÒn thèng t¬ng th©n t¬ng
¸i mµ cßn lµ n¬i trùc tiÕp s¸ng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi.
Khi bµn ®Õn x·, ngêi ta h×nh dung ®Õn h×nh ¶nh n«ng th«n ViÖt
Nam cßn c¸ch xa vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn so víi thµnh thÞ, cÇn ®îc ®Çu t
vµ ph¸t triÓn ®Ó tiÕn tíi mét ngµy mai t¬i s¸ng, cïng s¸nh bíc víi
thµnh thÞ trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa.
§Ó ®¹t ®îc môc tiªu nãi trªn, cÊp x· ph¶i cã ng©n s¸ch ®ñ m¹nh
®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ë x· ®i ®óng híng, gãp phÇn thùc hiÖn
môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc. NSX ®îc x¸c ®Þnh lµ
cã vai trß quan träng ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
ë n«ng th«n,
MÆt kh¸c, còng cÇn thÊy r»ng do thiÕu sù ®Þnh híng nªn c¬ cÊu
chi NSNN trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi kinh tÕ bíc ®Çu còng r¬i vµo chç
bÊt hîp lý, chØ thiªn vµo ®Çu t cho khu vùc thµnh thÞ, thiÕu quan t©m
ph¸t triÓn khu vùc n«ng th«n; kÕt qu¶ lµ sù c¸ch biÖt gi÷a thµnh thÞ vµ
n«ng th«n ngµy mét nhiÒu h¬n n÷a.
§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn, ®Æt ra c¸c kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch hç
trî cho ph¸t triÓn n«ng th«n nh: ph¸t triÓn kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng th«n, chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®Çu t c¬ së h¹ tÇng
cho n«ng th«n khuyÕn n«ng tõ nguån ng©n s¸ch nhµ níc, më réng tÝn
dông n«ng th«n... Bëi vËy x©y dùng ng©n s¸ch x· v÷ng ch¾c lµ mét
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 19 Líp: K42/01.04
LuËn v¨n tèt nghiÖp Häc viÖn tµi chÝnh
yÕu tè quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi, gi¶m sù
c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ.
1.2 Sự cần thiệt phải nâng cao công tác quản lý Ngân sách xã
1.2.1. Nội dung quản lý Ngân sách xã
NSX cũng như NSNN được hiểu đơn giản là bảng dự toán thu
chi bằng tiền của Nhà nước. Bảng dự toán này thường lập trong một
năm và hoạt động của Ngân sách thường lặp đi lặp lại tạo thành một
quá trình: Các chu trình Ngân sách phải có 3 khâu: Lập, chấp hành,
quyết toán. Tại các xã, NSX, thị trấn cũng phải trải qua 3 khâu như
trên. Và nội dung công tác quản lý NSX thể hiện trong 3 khâu ®ã.
Theo Thông tư số 60/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 của Bộ Tài
chính thì nội dung quản lý NSX, thị trấn gồm 3 bước như sau:
1.2.1.1. Lập dự toán NSX.
Hàng năm, căn cứ vào quyết định của Chính phủ, Thông tư
hướng dẫn của Bộ tài chính và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của
Nhà nước, của địa phường, UBND tỉnh hướng dẫn chính quyền xã lập
dự toán NSX, thị trấn năm sau theo mẫu trình HĐND xã quyết định.
Căn cứ lập dự toán NSX:
- Các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đảm, bảo an ninh quốc
phòng, trật tự an toàn xã hội của xã;
- Chính sách, chế độ thu NSNN, cơ chế phân cấp nguồn thu,
nhiệm vụ chi NSX và tỷ lệ phân chia nguồn thu do HĐND cấp tỉnh
quy định;
Sv: Hoµng ThÞ YÕn 20 Líp: K42/01.04