Hoàn thiện công tác định mức lao động nhằm nâng cao hiệu quả trả lương theo sản phẩm trong công ty cổ phần bánh kẹo kinh đô miền bắc

Lêi më ®Çu
Trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ, bÊt k× mét doanh
nghiÖp nµo thuéc bÊt k× mét thµnh phÇn kinh tÕ nµo còng
ph¶i ph¸t huy mäi nguån lùc s½n cã cña m×nh ®Ó t¨ng
n¨ng suÊt lao ®éng h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, tõng bíc c¶i
thiÖn ®êi sèng ngêi lao ®éng.
Mét trong nh÷ng c«ng cô ®Ó qu¶n lÝ s¶n xuÊt, qu¶n
lÝ lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp lµ c¸c møc lao ®éng,
c¸c møc lao ®éng cã c¨n cø khoa häc gi÷ vai trß ®Æc biÖt
quan träng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp, ®Æc biÖt ®èi víi n¬i cã ¸p dông h×nh thøc tr¶ l-
¬ng theo s¶n phÈm cho c«ng nh©n s¶n xuÊt.
Trong C«ng ty Cæ PhÇn B¸nh kÑo Kinh §« phÇn lín c«ng
nh©n s¶n xuÊt ®îc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm. V× thÕ viÖc
x¸c ®Þnh ra c¸c møc chÝnh x¸c lµ ®iÒu cÇn thiÕt v× c¸c
møc lao ®éng chÝnh lµ c¬ së ®Ó tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
c«ng b»ng phï hîp víi hao phÝ lao ®éng cña ngêi lao ®éng,
b¶o ®¶m nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Trong thêi
gian ng¾n ®îc thùc tËp t¹i C«ng ty em ®· ®i s©u vµo t×m
hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ c«ng t¸c ®Þnh møc lao
®éng, mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a ®Þnh møc lao ®éng vµ
c«ng t¸c tr¶ l¬ng. Nghiªn cøu t×m hiÓu ph©n tÝch t×nh
tr¹ng c«ng t¸c ®Þnh møc lao ®éng cña C«ng ty Cæ PhÇn
B¸nh kÑo Kinh §«. V× vËy ®Ò tµi chuyªn ®Ò cña em lùa
chän lµ:”Hoµn thiÖn c«ng t¸c ®Þnh møc lao ®éng
nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
trong C«ng ty Cæ phÇn B¸nh kÑo Kinh §« miÒn B¾c”.
1
Chuyªn ®Ò nghiªn cøu gåm ba phÇn:
Ch¬ng I - Lý luËn chung vÒ ®Þnh møc lao ®éng.
Ch¬ng II - C«ng t¸c ®Þnh møc lao ®éng vµ viÖc ¸p
dông møc vµo tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cho c«ng nh©n s¶n
xuÊt t¹i C«ng ty Cæ PhÇn B¸nh kÑo Kinh §«.
Ch¬ng III - Gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn ®Þnh møc lao
®éng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ tr¶ l¬ng s¶n phÈm trong
C«ng ty Cæ PhÇn B¸nh kÑo Kinh §«.
Do thêi gian nghiªn cøu, tr×nh ®é cã h¹n nªn chuyªn ®Ò
nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em mong sÏ nhËn
®îc sù gãp ý cña thÇy c«, c¸c b¹n ®Ó chuyªn ®Ò nµy thªm
phong phó vµ cã tÝnh hiÖn thùc.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn nhiÖt t×nh cña
c« gi¸o gi¶ng viªn §Æng ThÞ Minh Ngäc trong thêi gian võa
qua vµ sù chØ b¶o híng dÉn cña c¸c c« chó, c¸c anh chÞ
trong v¨n phßng C«ng ty ®· gióp ®ì em hoµn thµnh chuyªn
®Ò nµy.
2
Ch¬ng i - lý luËn chung vÒ ®Þnh møc lao ®éng
I. C¬ së lý luËn chung vÒ ®Þnh møc lao ®éng
1. §Þnh nghÜa ®Þnh møc lao ®éng
Lîng lao ®éng hao phÝ ®îc quy ®Þnh ®Ó hoµn thµnh
mét ®¬n vÞ s¶n phÈm (hoÆc mét khèi lîng c«ng viÖc)
®óng tiªu chuÈn quy ®Þnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tæ chøc
s¶n xuÊt, kü thuËt, t©m – sinh lý vµ kinh tÕ x· héi nhÊt
®Þnh. §îc biÓu hiÖn díi c¸c h×nh thøc : ®Þnh møc thêi
gian, ®Þnh møc s¶n lîng, ®Þnh møc phôc vô. §Þnh møc lao
®éng thëng ®îc x©y dùng theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng
nh ph¬ng ph¸p thèng kª – kinh nghiÖm, ph¬ng ph¸p ph©n
tÝch ( Chôp ¶nh ngµy lao ®éng, bÊm giê hoÆc tÝnh to¸n
ph©n tÝch vµo c¸c c«ng thøc kü thuËt…)
2. B¶n chÊt cña ®Þnh møc lao ®éng
Trong s¶n xuÊt sè lîng lao ®éng cÇn thiÕt ®îc x¸c ®Þnh
díi d¹ng c¸c møc lao ®éng th«ng qua ®Þnh møc lao ®éng.
Møc lao ®éng trë thµnh thíc ®o lao ®éng vµ thùc chÊt cña
3
®Þnh møc lao ®éng lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh c¸c møc lao
®éng.
§Þnh møc lao ®éng lµ viÖc x¸c ®Þnh c¸c hao phÝ lao
®éng cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh mét c«ng viÖc, bíc c«ng
viÖc hoÆc s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm trong ®iÒu
kiÖn tæ chøc kü thuËt nhÊt ®Þnh ®èi víi ngêi lao ®éng cã
tr×nh ®é lµnh nghÒ vµ møc ®é thµnh th¹o c«ng viÖc phï
hîp víi yªu cÇu cña c«ng viÖc ,cña s¶n xuÊt.
§Þnh møc lao ®éng cã t¸c dông thùc sù ®èi víi viÖc gi¶i
quyÕt c¸c nhiÖm vô kinh tÕ x· héi trong ®iÒu kiÖn c¸c
doanh nghiÖp ®· ¸p dông c¸c møc cã c¨n cø khoa häc tøc lµ
c¸c møc ®· tÝnh ®Õn nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt, yÕu tè x·
héi, t©m sinh lý, yÕu tè kinh tÕ vµ tæ chøc kü thuËt tèi u.
Nh÷ng møc nh thÕ sÏ ®Þnh híng vµ thóc ®Èy c«ng nh©n v-
¬n tíi nh÷ng kÕt qu¶ lao ®éng cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn
s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. ViÖc x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ nh÷ng c¨n cø
trªn th× ta nãi ®Þnh møc cã c¨n cø khoa häc hay gäi lµ
®Þnh møc kü thuËt lao ®éng.
3. Vai trß cña ®Þnh møc lao ®éng trong doanh
nghiÖp.
§Þnh møc lao ®éng lµ mét trong nh÷ng néi dung quan
träng cña tæ chøc lao ®éng, tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý
lao ®éng trong c«ng ty.
3.1 §Þnh møc lao ®éng lµ c¬ së cña tæ chøc lao ®éng khoa
häc.
a. §Þnh møc lao ®éng víi ph©n c«ng hiÖp t¸c lao ®éng :
4
Ph©n c«ng lao ®éng lµ sù chia nhá toµn bé c¸c c«ng viÖc
cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong c«ng ty ®Ó giao cho tõng c¸
nh©n hoÆc tõng nhãm ngêi thùc hiÖn.
HiÖp t¸c lao ®éng lµ sù phèi hîp c¸c d¹ng ho¹t ®éng lao
®éng ®· ®îc chia nhá do ph©n c«ng lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt
ra s¶n phÈm hay thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc.
Muèn ph©n c«ng lao ®éng ph¶i dùa trªn quy tr×nh c«ng
nghÖ vµ trang bÞ kü thuËt, x¸c ®Þnh ®îc khèi lîng c«ng
viÖc cÇn thiÕt ph¶i hoµn thµnh, ®ång thêi x¸c ®Þnh ®îc
møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc, yªu cÇu cña c«ng viÖc ®ã.
Møc kü thuËt lao ®éng cho tõng c«ng viÖc, bíc c«ng viÖc
cô thÓ kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn ®îc khèi lîng c«ng viÖc mµ
cßn cã nh÷ng yªu cÇu cô thÓ vÒ chÊt lîng ®ßi hái ngêi lao
®éng ph¶i cã tr×nh ®é tay nghÒ ë bËc nµo míi cã thÓ hoµn
thµnh ®îc ( ph©n bæ c«ng nh©n theo nghÒ thÝch hîp ).
Nãi kh¸c ®i nhê ®Þnh møc lao ®éng mµ sÏ x¸c ®Þnh ®óng
®¾n h¬n tr¸ch nhiÖm gi÷a c«ng nh©n chÝnh vµ c«ng
nh©n phô trong c«ng ty.
Lµm tèt ®Þnh møc lao ®éng lµ c¬ së ®Ó ph©n c«ng
hiÖp t¸c lao ®éng tèt. Nã cho phÐp h×nh thµnh c¸c ®éi vµ
c¬ cÊu cña ®éi s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý. Lµ c¨n cø ®Ó
tÝnh nhu cÇu lao ®éng cña tõng nghÒ, t¹o ®iÒu kiÖn ph©n
phèi tû lÖ ngêi lµm viÖc ë tõng bé phËn sao cho hîp lý vµ
tiÕt kiÖm, thùc hiÖn hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a nh÷ng ngêi tham
gia b¶o ®¶m sù phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a c¸c bé phËn
trong s¶n xuÊt.
b. §Þnh møc lao ®éng víi tæ chøc vµ phôc vô n¬i lµm viÖc :
5
§Þnh møc lao ®éng nghiªn cøu vµ ph©n tÝch tû mû kh¶
n¨ng s¶n xuÊt ë n¬i lµm viÖc. Tæ chøc phôc vô n¬i lµm
viÖc bao gåm 3 néi dung chñ yÕu lµ thiÕt kÕ n¬i lµm viÖc,
trang trÝ vµ bè trÝ n¬i lµm viÖc , cung cÊp nh÷ng vËt liÖu
cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc hay nãi kh¸c ®i tæ chøc
phôc vô n¬i lµm viÖc lµ cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ
tinh thÇn nh nguyªn vËt liÖu, phôc vô vËn chuyÓn ,vÖ
sinh.®Ó ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc diÔn ra liªn
tôc vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh lao ®éng cña
ngêi c«ng nh©n . V× thÕ tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc lµ
®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña bÊt cø mét qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt nµo . NÕu ho¹t ®éng nµy ®îc tiÕn hµnh chu ®¸o
sÏ cho phÐp ngêi c«ng nh©n sö dông tèt thêi gian lao ®éng
vµ c«ng suÊt cña m¸y mãc thiÕt bÞ, gãp phÇn c¶i tiÕn c¸c
ph¬ng ph¸p lao ®éng , cñng cè kØ luËt lao ®éng vµ ®Èy
m¹nh thi ®ua trong s¶n xuÊt, hç trî ®¾c lùc cho viÖc thùc
hiÖn c¸c møc ®· ®Ò ra cña ngêi lao ®éng. Th«ng qua
®Þnh møc lao ®éng cã thÓ thÊy ®îc nh÷ng bÊt hîp lý cña
tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc th«ng qua ®ã t×m ra biÖn
ph¸p ®Ó hoµn thiÖn c«ng t¸c nµy
c. §Þnh møc lao ®éng lµ c¬ së cña khen thëng vµ kû luËt :
Møc lao ®éng lµ chØ tiªu chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é
hoµn thµnh nhiÖm vô cña ngêi lao ®éng ( ®èi víi c¸c c«ng
viÖc cã ¸p dông møc ). Nã lµ tiªu chuÈn thùc hiÖn c«ng viÖc
mµ ngêi lao ®éng cã nghÜa vô ph¶i ®¹t ®îc, ®Ó ®¹t ®îc
møc ngêi lao ®éng ph¶i lao ®éng mét c¸ch cã kû luËt, kü
6
thuËt tu©n theo c¸c quy ®Þnh, quy tr×nh c«ng nghÖ, quy
tr×nh lao ®éng.
MÆt kh¸c th«ng qua qu¶n lý møc cã thÓ thÊy ®îc ai lµ
ngêi lµm vît møc, cã n¨ng suÊt lao ®éng cao, tiÕt kiÖm ®îc
thêi gian vµ nguyªn vËt liÖu. §©y chÝnh lµ c¬ së t¹o ra
h¨ng say, nhiÖt t×nh c«ng t¸c cho ngêi lao ®éng.
3.2 §Þnh møc lao ®éng lµ c¬ së ®Ó ph©n phèi theo lao
®éng :
§Þnh møc lao ®éng lµ thíc ®o hao phÝ lao ®éng ®Ó
hoµn thµnh mét khèi lîng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. V× thÕ
®Þnh møc lao ®éng cßn lµ c¬ së ®Ó ph©n phèi theo lao
®éng. Khi tr¶ l¬ng, ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc x©y dùng dùa
vµo c¸c møc lao ®éng. C¸c møc nµy cµng chÝnh x¸c th×
®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cµng hîp lý, tiÒn l¬ng cµng g¾n víi gi¸
trÞ lao ®éng. Khi ngêi lao ®éng c¶m thÊy tiÒn l¬ng tr¶ cho
hä lµ c«ng b»ng, t¬ng xøng víi lao ®éng mµ hä bá ra th×
tiÒn l¬ng sÏ cã vai trß t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ.
3.3 §Þnh møc lao ®éng lµ c¬ së t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
§Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng th× cã thÓ dùa vµo
viÖc øng dông khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt,
hoµn thiÖn tæ chøc lao ®éng, tæ chøc s¶n xuÊt trong c¸c
xëng.
§Þnh møc lao ®éng lµ mét trong nh÷ng bé phËn cña tæ
chøc lao ®éng. Th«ng qua ®Þnh møc lao ®éng chóng ta
thÊy ®îc c¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi hao phÝ lao ®éng, ph¸t
7
hiÖn vµ lo¹i bá nh÷ng thao t¸c, ®éng t¸c thõa trïng lÆp, c¶i
thiÖn ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt , ... . Do ®ã mµ cã thÓ t¨ng ®-
îc sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong cïng mét ®¬n vÞ thêi
gian. Nhê ®Þnh møc lao ®éng ph¸t hiÖn ra c«ng nh©n cã
tr×nh ®é cao, ph¸t hiÖn c¸c thao t¸c s¶n xuÊt tiªn tiÕn,
®Ó híng dÉn gióp ®ì cho c«ng nh©n kh¸c cã tr×nh ®é thÊp
h¬n ®¹t møc cao h¬n. Nh÷ng c«ng viÖc nµy sÏ n©ng cao
n¨ng suÊt lao ®éng cña ngêi c«ng nh©n gãp phÇn lµm
gi¶m hao phÝ lao ®éng trong mét ®¬n vÞ s¶n phÈm , v×
thÕ lµm gi¶m ®îc chi phÝ cho lao ®éng, gi¶m chi phÝ cè
®Þnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. §©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn
h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ,t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ gióp
®ì c¶i thiÖn ®êi sèng cho ngêi lao ®éng.
3.4 §Þnh møc lao ®éng cßn lµ c¬ së ®Ó lËp kÕ ho¹ch s¶n
xuÊt kinh doanh.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶,
doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu vµ t×m ra nhu cÇu cña thÞ
trêng ®Ó x¸c ®Þnh sè lîng s¶n phÈm vµ gi¸ c¶ cña kÕ
ho¹ch trong mét n¨m. C¨n cø vµo møc lao ®éng tÝnh ra sè
lîng vµ chÊt lîng lao ®éng cÇn thiÕt ë n¨m kÕ ho¹ch theo
c«ng thøc :
SLi*Ti*Km
CNSP =
Tn
Trong ®ã:
CNSP : Sè lao ®éng lµm theo s¶n phÈm.
8
SLi : Sè lîng s¶n phÈm lo¹i i.
Ti : Lîng lao ®éng hao phÝ ®Ó lµm ra 1 ®¬n
vÞ s¶n phÈm lo¹i i.
Tn : Quü thêi gian lµm viÖc b×nh qu©n cña
mét c«ng nh©n lµm theo s¶n phÈm kú kÕ ho¹ch.
km : HÖ sè hoµn thµnh møc.
Ph¶i cã ®Þnh møc lao ®éng cã c¨n cø khoa häc míi cã thÓ
x¸c ®Þnh ®óng sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng cÇn thiÕt, tøc
lµ kÕ ho¹ch sè lîng ngêi lµm viÖc. Trªn c¬ së ®ã doanh
nghiÖp míi x©y dùng kÕ ho¹ch quü l¬ng, kÕ ho¹ch gi¸, ... .
C¸c d¹ng cña møc lao ®éng :
Møc lao ®éng lµ lîng hao phÝ lao ®éng ®îc quy ®Þnh cho
mét ngêi hay mét nhãm ngêi lao ®éng ®Ó thùc hiÖn mét
c«ng viÖc nhÊt ®Þnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nhÊt
®Þnh.
Møc lao ®éng cã nhiÒu d¹ng vµ mçi d¹ng thÓ hiÖn mét
néi dung, ®iÒu kiÖn tæ chøc kü thuËt, s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh.
Tuú thuéc vµo tõng lo¹i c«ng viÖc s¶n xuÊt vµ ®iÒu kiÖn
s¶n xuÊt mµ møc lao ®éng cã thÓ x©y dùng díi c¸c d¹ng
nh sau :
- Møc thêi gian : Lµ ®¹i lîng qui ®Þnh lîng thêi gian cÇn
thiÕt ®îc quy ®Þnh ®Ó mét ngêi hay mét nhãm ngêi cã
tr×nh ®é thµnh thaä nhÊt ®Þnh hoµn thµnh c«ng viÖc nµy
hay c«ng viÖc kh¸c trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tæ chøc nhÊt
®Þnh.
9
- Møc s¶n lîng : Lµ ®¹i lîng qui ®Þnh sè lîng s¶n phÈm
®îc quy ®Þnh ®Ó mét ngêi hay mét nhãm ngêi cã tr×nh
®é thµnh th¹o nhÊt ®Þnh ph¶i hoµn thµnh trong mét ®¬n
vÞ thêi gian víi nh÷ng ®iÒu kiÖn tæ chøc kü thuËt nhÊt
®Þnh.
Møc s¶n lîng ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së møc thêi gian,
chóng cã mèi quan hÖ nh sau :
Tca
MSL =
Mtg
Trong ®ã:
MSL : Møc s¶n lîng.
TCA : Thêi gian lµm viÖc ca.
MTG : Møc thêi gian
Tuú theo ®iÒu kiÖn vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt mµ ngêi
ta tÝnh møc thêi gian hay møc s¶n lîng.
- Møc biªn chÕ : Lµ ®¹i lîng qui ®Þnh sè lîng ngêi lao
®éng cã tr×nh ®é nghiÖp vô thÝch hîp ®îc quy ®Þnh ®Ó
thùc hiÖn mét khèi lîng c«ng viÖc hoÆc mét chøc n¨ng lao
®éng cô thÓ trong ®iÒu kiÖn tæ chøc kü thuËt nhÊt ®Þnh.
D¹ng møc nµy thêng ®îc x©y dùng vµ ¸p dông trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn c«ng viÖc ®ßi hái nhiÒu ngêi cïng thùc
hiÖn mµ kÕt qu¶ kh«ng t¸ch riªng ®îc cho tõng ngêi.
- Møc phôc vô : Lµ ®¹i lîng qui ®Þnh sè lîng ®èi tîng
( m¸y mãc, thiÕt bÞ, n¬i lµm viÖc, ... ) ®îc quy ®Þnh ®Ó
mét nêi hoÆc mét nhãm ngêi cã tr×nh ®é thÝch hîp ph¶i
10
phôc vô trong ®iÒu kiÖn tæ chøc kü thuËt nhÊt ®Þnh. Møc
nµy thêng ®îc x©y dùng ®Ó giao cho c«ng nh©n phôc vô
s¶n xuÊt hoÆc c«ng nh©n chÝnh phôc vô nhiÒu m¸y. Nã ®-
îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së møc thêi gian phôc vô.
- Møc qu¶n lý :Lµ ®¹i lîng qui ®Þnh sè lîng ngêi hoÆc
bé phËn do mét ngêi hoÆc mét nhãm ngêi l·nh ®¹o phô
tr¸ch víi tr×nh ®é thµnh th¹o vµ tr×nh ®é phøc t¹p t¬ng
øng víi ®iÒu kiÖn tæ chøc, kü thuËt hîp lý.
Trong thùc tÕ møc thêi gian lµ c¬ së tÝnh c¸c møc kh¸c.
Nã ®îc x©y dùng, ¸p dông trong ®iÒu kiÖn s¶n phÈm lµm
ra cã thêi gian hao phÝ lín. Møc s¶n lîng ¸p dông trong ®iÒu
kiÖn møc thêi gian hao phÝ Ýt.
C¸c yªu cÇu ®èi víi c«ng t¸c ®Þnh møc lao ®éng :
§Þnh møc lao ®éng chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè ®Æc
biÖt lµ thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt. Ngoµi ra nã cßn
chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè sau :
* C¸c yÕu tè thuéc vÒ tæ chøc lao ®éng, tæ chøc s¶n
xuÊt.
+ Tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc.
+ §iÒu kiÖn lao ®éng.
+ Thêi gian nghØ ng¬i, nhu cÇu.
* C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn ngêi lao ®éng.
+ Søc khoÎ, tr¹ng th¸i t©m sinh lý.
+ Tay nghÒ, tr×nh ®é.
* YÕu tè cã liªn quan ®Õn khoa häc c«ng nghÖ.
11
+ Quy tr×nh s¶n xuÊt.
+ N¨ng lùc s¶n xuÊt cña m¸y mãc thiÕt bÞ.
C«ng t¸c ®Þnh møc lao ®éng ®· tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸c
yÕu tè nªu trªn th× ®îc gäi lµ ®Þnh møc lao ®éng cã c¨n
cø khoa häc vµ c¸c møc ®îc x©y dùng lµ c¸c møc cã c¨n cø
khoa häc. Nh÷ng ®Þnh møc nµy sÏ thóc ®Èy c«ng nh©n v-
¬n tíi nh÷ng kÕt qu¶ lao ®éng cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn
s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. Do vËy, yªu cÇu ®Æt ra víi c«ng t¸c
®Þnh møc lµ :
+ §Þnh møc lao ®éng ph¶i ®îc x©y dùng cã c¨n cø
khoa häc tøc lµ ph¶i ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi
s¶n xuÊt vµ ph¶i tæ chøc chôp ¶nh ngµy lµm viÖc, bÊm giê
thêi gian t¸c nghiÖp.
+ §Þnh møc lao ®éng ®îc x©y dùng ph¶i dùa vµo c¸c
th«ng sè kü thuËt quy ®Þnh cho s¶n phÈm, quy tr×nh c«ng
nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm, tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc lao
®éng.
+ Ph¶i x¸c ®Þnh møc ®é phøc t¹p vµ cÊp bËc c«ng
viÖc, bè trÝ lao ®éng hîp lý.
+ Ph¶i cã sù tham gia tÝch cùc cña c«ng nh©n ( ngêi
lao ®éng) ®Ó cã thÓ c¶i tiÕn tæ chøc lao ®éng.
+ Khi thay ®æi c«ng nghÖ s¶n xuÊt th× ph¶i ®iÒu
chØnh møc lao ®éng ®a ra møc míi phï hîp.
4. Néi dung cña c«ng t¸c ®Þnh møc lao ®éng :
4.1. X©y dùng c¸c møc lao ®éng.
12
X©y dùng møc cã c¨n cø kü thuËt ph¶i dùa trªn quy tr×nh
s¶n xuÊt, m¸y mãc, thiÕt bÞ, tæ chøc lao ®éng vµ c«ng t¸c
®Þnh møc lao ®éng ®îc tiÕn hµnh theo c¸c bíc sau :
1.1 Ph©n chia qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thµnh c¸c bé phËn hîp
thµnh :
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh khai th¸c chÕ biÕn mét
s¶n phÈm nµo ®ã cÇn thiÕt cho x· héi. Mét qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt bao gåm nhiÒu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bé phËn nh qu¸
tr×nh c«ng nghÖ, qu¸ tr×nh phôc vô s¶n xuÊt, ... . Trong
®ã qu¸ tr×nh c«ng nghÖ lµ bé phËn quan träng nhÊt. Qu¸
tr×nh bé phËn l¹i ®îc ph©n chia thµnh c¸c bíc c«ng viÖc.
Bíc c«ng viÖc lµ mét bé phËn cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc
thùc hiÖn trªn mét ®èi tîng lao ®éng nhÊt ®Þnh t¹i n¬i lµm
viÖc nhÊt ®Þnh do mét hoÆc mét nhãm ngêi nhÊt ®Þnh
thùc hiÖn.
Bíc c«ng viÖc lµ c¬ së ®Ó ph©n phèi hîp lý c«ng viÖc
gi÷a nh÷ng ngêi thùc hiÖn ®Ó tæ chøc vµ kÕ ho¹ch ho¸ lao
®éng ®óng ®¾n. Trªn mçi bíc c«ng viÖc x¸c ®Þnh ®îc hao
phÝ lao ®éng do ®ã cã thÓ tÝnh ®îc lao ®éng hao phÝ cña
toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §©y lµ ®èi tîng cña ®Þnh
møc.
* VÒ mÆt c«ng nghÖ : Bíc c«ng viÖc ®îc chia ra :
- Giai ®o¹n chuyÓn tiÕp
- Bíc chuyÓn tiÕp
* VÒ mÆt lao ®éng: Bíc c«ng viÖc ®îc chia thµnh
c¸c thao t¸c , ®éng t¸c vµ cö ®éng.
13
S¬ ®å sù ph©n chia qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thµnh c¸c
bé phËn hîp thµnh:
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
Qu¸ tr×nh bé phËn
B­íc c«ng vÖc
MÆt c«ng nghÖ MÆt lao ®éng
Giai ®o¹n chuyÓn tiÕp Thao t¸c
B­íc chuyÓn tiÕp §éng t¸c
Cö ®éng
Nguån :Tæ chøc lao ®éng khoa häc trong c«ng ty
TËp I-Trang 55
1.2 Ph©n lo¹i thêi gian lµm viÖc.
§Ó ®Þnh møc lao ®éng cã c¨n cø khoa häc cÇn ph¶i
nghiªn cøu cã hÖ thèng viÖc sö dông thêi gian trong qua
tr×nh lµm viÖc. Qua nghiªn cøu thêi gian hao phÝ sÏ t×m
thÊy nh÷ng thêi gian lµm viÖc cã Ých cÇn thiÕt vµ thêi gian
14
l·ng phÝ trong ca s¶n xuÊt, t×m nguyªn nh©n cña nh÷ng
thêi gian lµm viÖc l·ng phÝ ®Ò ra biÖn ph¸p nh»m xo¸ bá
h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng l·ng phÝ n©ng cao tû
träng thêi gian lµm viÖc cã Ých trong ngµy.
Thêi gian lµm viÖc trong ngµy ®îc chia thµnh hai lo¹i:
Thêi gian ®îc tÝnh trong møc(thêi gian bËn viÖc)
Thêi gian kh«ng ®îc tÝnh trong møc .
KÕt cÊu cña møc thêi gian:
Thêi gian ®îc tÝnh trong ®Þnh møc bao gåm:
-Thêi gian chuÈn kÕt (Tck): Lµ thêi gian mµ ngêi lao ®éng
hao phÝ ®Ó chuÈn bÞ vµ kÕt thóc c«ng viÖc (nhËn nhiÖm
vô,nhËn dông cô, thu dän dông cô). Thêi gian nµy chØ hao
phÝ mét lÇn cho mét lo¹t s¶n phÈm kh«ng phô thuéc vµo sè
lîng s¶n phÈm vµ ®é dµi thêi gian lµm viÖc.
-Thêi gian t¸c nghiÖp (Ttn) : Lµ thêi gian ngêi lao ®éng
trùc tiÕp hoµn thµnh bíc c«ng viÖc. Nã ®îc lÆp ®i lÆp l¹i
trong ca lµm viÖc cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm.
Trong thêi gian t¸c nghiÖp gåm:
+ Thêi gian chÝnh:Lµ thêi gian hao phÝ ®Ó thùc hiÖn
nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp lµm ®èi tîng lao ®éng thay ®æi
vÒ mÆt chÊt lîng ( h×nh d¸ng , kÝch thíc, tÝnh chÊt lÝ
ho¸.)
+ Thêi gian phô lµ thêi gian c«ng nh©n hao phÝ vµo c¸c
ho¹t ®éng cÇn thiÕt ®Ó t¹o kh¶ n¨ng lµm thay ®æi chÊt l-
îng, ®èi tîng lao ®éng.
15
-Thêi gian phôc vô n¬i lµm viÖc (Tpv) lµ thêi gian hao phÝ
®Ó c«ng nh©n tr«ng coi vµ ®¶m b¶o cho n¬i lµm viÖc
ho¹t ®éng liªn tôc trong suèt ca lµm viÖc.
Thêi gian phôc vô n¬i lµm viÖc gåm:
+Thêi gian phôc tæ chøc: Lµ thêi gian hao phÝ ®Ó lµm
c¸c c«ng viÖc cã tÝnh chÊt tæ chøc.
+ Thêi gian phôc vô kü thuËt: Lµ thêi gian hao phÝ ®Ó
lµm c«ng viÖc cã tÝnh chÊt kÜ thuËt nh ®iÒu chØnh m¸y,
söa ch÷a c¸c dông cô.
Thêi gian nghØ ng¬i vµ nhu cÇu cÇn thiÕt(T nn): Bao gåm
thêi gian nghØ ng¬i ®Ó håi phôc søc khoÎ vµ thêi gian nghØ
ng¬i v× nhu cÇu cÇn thiÕt cña c«ng nh©n.
*Thêi gian kh«ng ®îc tÝnh trong møc:
Thêi gian ngoµi ®Þnh møc lµ th¬i gian ngêi c«ng nh©n
kh«ng lµm c¸c c«ng viÖc phôc vô cho viÖc hoµn thµnh s¶n
phÈm. Bao gåm c¸c lo¹i sau:
-Thêi gian l·ng phÝ c«ng nh©n(T lpcn) bao gåm thêi gian ng-
êi c«ng nh©n ®i muén, vÒ sím , nãi chuyÖn lµm viÖc riªng
trong khi s¶n xuÊt.
- Thêi gian l·ng phÝ do tæ chøc(T lptc) lµ thêi gian l·ng phÝ
cña c«ng nh©n do tæ chøc g©y nªn nh chê dông cô h háng.
- Thêi gian l·ng phÝ kÜ thuËt(Tlpkt): lµ thêi gian l·ng phÝ do
bÞ t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸ch quan nh mÊt ®iÖn ...
Thêi gian l·ng phÝ kh«ng s¶n xuÊt: Lµ thêi gian lµm nh÷ng
viÖc kh«ng n»m trong nhiÖm vô s¶n xuÊt. VÝ dô : theo qui
16
®Þnh cña c«ng nh©n phô ph¶i mang vËt liÖu ®Õn cho
c«ng nh©n chÝnh nhng do cung cÊp kh«ng ®ñ, c«ng nh©n
chÝnh ph¶i tù ®i lÊy.
17
S¬ ®å: Ph©n lo¹i thêi gian lµm viÖc:
Thêi gian trong ca
Thêi gian lµm viÖc cÇn Thêi gian l·ng phÝ
thiÕt
Thêi Thêi Thêi T.gian L·ng L·ng L·ng L·ng
gian gian gian nghØ phÝ phÝ phÝ phÝ
chuÈn t¸c phôc ng¬i do do tæ do kÜ kh«ng
kÕt nghiÖ vô vµ c«ng chøc thuËt s¶n
p nhu nh©n xuÊt
cÇu
cÇn
thiÕt
Thêi Thêi Thêi Thêi
gian gian gian gian
phô chÝn phôc phôc
h vô vô
tæ kÜ
chøc thuËt
Thêi gian kh«ng ®îc
tÝnh
trong møc
Thêi gian ®îc tÝnh trong ®Þnh møc
Nguån :Tæ chøc lao ®éng trong c«ng ty
TËp I-Trang 60
18
5. C¸c ph¬ng ph¸p ®Þnh møc lao ®éng
ChÊt lîng cña møc lao ®éng phô thuéc rÊt lín vµo ph¬ng
ph¸p ®Þnh møc lao ®éng. Trong thùc tiÔn s¶n xuÊt thêng
¸p dông chñ yÕu: Ph¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph¬ng ph¸p
ph©n tÝch.
2.1.Nhãm ph¬ng ph¸p tæng hîp:
Gåm cã ba ph¬ng ph¸p:
Ph¬ng ph¸p thèng kª.
Ph¬ng ph¸p kinh nghiÖm.
Ph¬ng ph¸p d©n chñ b×nh nghÞ.
a. Ph¬ng ph¸p thèng kª:
Lµ phu¬ng ph¸p x©y dùng møc dùa vµo c¸c tµi liÖu
thèng kª vÒ thêi gian hao phÝ thùc tÕ ®Ó hoµn thµnh bíc
c«ng viÖc( Gièng hoÆc t¬ng tù) ë thêi k× tríc. Läng thêi
gian ( s¶n lîng) ®îc x¸c ®Þnh lµ møc lao ®éng thêng lÊy
gi¸ trÞ trung b×nh.
VÝ dô: Sè lîng thêi gian tiªu hao ®Ó ®ãng mét thïng c¸t
t«ng ®ùng ®å hép cña 6 c«ng nh©n bËc 3/5 nh sau:
Ngêi thø nhÊt: 15 phót
Ngêi thø hai:20 phót
Ngêi thø ba:15 phót
19
Ngêi thø t: 16 phót
Ngêi thø n¨m:13 phót
Ngêi thø s¸u:22 phót
Qua ph©n tÝch thêi gian tiªu hao b×nh qu©n lµ:
15+20+15+16+13+22
= 16,83 phót.
6
§Þnh møc thêi gian tiªu hao trung b×nh tiªn tiÕn lµ:
16,83 +15+15+16+13
= 15,17 phót.
5
b. Ph¬ng ph¸p kinh nghiÖm:
Lµ ph¬ng ph¸p x©y dùng møc dùa vµo kinh nghiÖm chñ
quan ®· tÝch luü ®îc cña c¸n bé ®Þnh møc, Gi¸m ®èc
ph©n xëng hoÆc c«ng nh©n cã th©m niªn trong s¶n xuÊt.
c. Ph¬ng ph¸p d©n chñ b×nh nghÞ:
Lµ ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh b»ng c¸ch c¸n bé ®Þnh møc dù
tÝnh b»ng thèng kª hoÆc kinh nghiÖ råi ®a ra cho c«ng
nh©n cïng th¶o luËn quyÕt ®Þnh.
§Þnh møc b»ng ph¬ng ph¸p tæng hîp gi¶n ®¬n , tèn Ýt
thêi gian, trong thêi ®iÓm ng¾n cã thÓ x©y dùng ®îc hµng
lo¹t møc.
20