Ảnh hưởng của hiệp định thương mại việt nam hoa kỳ đối với xuất khẩu của việt nam sang thị trường mỹ

Lêi nãi ®Çu
Héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ mét xu thÕ tÊt
yÕu kh¸ch quan cña tÊt c¶ c¸c quèc gia nh»m thóc ®Èy sù
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.§ã còng lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn
c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i song ,®a ph¬ng gi÷a c¸c níc thÓ
hiÖn sù phô thuéc, ¶nh hëng lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ
cña c¸c níc.§Ó cã c¬ së cho viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng
®ã vµ sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt hîp lý mèi quan hÖ gi÷a c¸c níc
®· n¶y sinh ra qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ,ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh
song ph¬ng, ®a ph¬mg gi÷a c¸c quèc gia. Níc ta ®· thùc
hiÖn ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi h¬n
70 níc vµ khu vùc trªn thÕ giíi trong ®ã cã c¸c níc cã nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn nh NhËt b¶n, khèi EU,... Víi c¸c hiÖp
®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng trªn chØ ®µm ph¸n vÒ lÜnh
vùc th¬ng m¹i hµng ho¸ cßn hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph-
¬ng mµ níc ta ký víi Hoa kú l¹i cã néi dung bao hµm nhiÒu
lÜnh vùc kh¸c nhau kh«ng riªng g× th¬ng m¹i hµng ho¸ .
HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt nam - Hoa kú lµ mét b¶n
hiÖp ®Þnh cã rÊt nhiÒu ®æi míi ,cã sù tiÕn bé h¬n c¸c b¶n
hiÖp ®Þnh kh¸c mµ ViÖt nam ®· ký tríc ®ã. HiÖp ®Þnh th-
¬ng m¹i ViÖt nam - Hoa kú ®îc ký dùa trªn c¸c nguyªn t¾c
øng xö c¬ b¶n cña tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ c¸c
cam kÕt quèc tÕ kh¸c liªn quan ®Õn th¬ng m¹i. HiÖp ®Þnh
nµy ®iÒu chØnh rÊt nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau liªn quan
1
®Õn ho¹t ®émg th¬ng m¹i gi÷a hai níc tõ th¬ng m¹i hµng
ho¸, dÞch vô ®Õn b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ vµ ho¹t ®éng
®Çu t. §iÒu ®ã sÏ ¶nh hëng rÊt lín ®Õn nhiÒu lÜnh vùc,
trong ®ã cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ gi÷a hai
níc. Nã còng sÏ ¶nh hëng ®Õn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt
nam nãi chung vµ xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang thÞ trêng
Hoa kú nãi riªng. §©y lµ mÉu chèt c¬ b¶n ®Ó em nghiªn
cøu ®Ò tµi nµy:"¶nh hëng cña hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i
ViÖt nam - Hoa kú ®èi víi xuÊt khÈu cña ViÖt nam
sang thÞ trêng Mü“.
§Ò tµi bao gåm 4 ch¬ng :
Ch¬ng 1: §éng th¸i quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt nam vµ
Hoa kú.
Ch¬ng 2: Néi dung c¬ b¶n cña hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt
nam - Hoa kú.
Ch¬ng 3: ¶nh hëng cña hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i nµy ®Õn
xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang thÞ trêng Mü.
Ch¬ng 4: C¸c kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p ®Ó khai th¸c cã hiÖu
qu¶ hiÖp ®Þnh.
Qua ®©y em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o - c«
gi¸o ®· gióp ®ì vµ híng dÉn em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy.
Do thêi gian nghiªn cøu cßn Ýt cïng víi sù h¹n chÕ
trong kh¶ n¨ng nghiªn cøu nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng
2
thiÕu sãt. Em mong muèn cã ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c«
cïng c¸c b¹n ®Ó cã thÓ hoµn thiÖn h¬n ®Ò tµi nµy.
Ch¬ng I
§éng th¸i quan hÖ th¬ng m¹i
gi÷a ViÖt nam vµ Hoa kú
1- Tríc khi bá lÖnh cÊm vËn kinh tÕ (3 / 2 /
1994 )
Sau qu¸ tr×nh chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc lµ qu¸
tr×nh cÊm vËn kinh tÕ cña Mü ®èi víi ViÖt nam b¾t ®Çu
®· ¶nh hëng rÊt lín ®Õn nÒn kinh tÕ cña ViÖt nam . ThÕ
nhng cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi nãi chung
3
th× sù phô thuéc kinh tÕ gi÷a c¸c níc ngµy mét lín . Ho¹t
®éng th¬ng m¹i diÔn ra gi÷a c¸c níc ngµy cµng trë nªn
quan träng trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ c¸c níc ph¸t
triÓn , trong ®ã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gi÷a c¸c níc
ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. MÆc dï bÞ lÖnh cÊm vËn
kinh tÕ cña chÝnh phñ Mü ®èi víi ViÖt Nam, song th«ng qua
c¸c con ®êng kh¸c nhau,trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp nhiÒu c«ng
ty, tæ chøc kinh tÕ cña Hoa kú vÉn cã quan hÖ kinh tÕ ,
viÖn trî ph¸t triÓn cho ViÖt Nam ®Ó gióp ®ì cho nÒn kinh
tÕ ViÖt nam. Trong giai ®o¹n 1986 – 1989 th«ng qua c¸c
trung gian ,c¸c c«ng ty cña Mü vÉn xuÊt sang ViÖt nam
kho¶ng gÇn 50 triÖu USD hµng ho¸,thuèc men mµ chñ yÕu
lµ viÖn trî,trong ®ã n¨m 1987 Mü xuÊt sang ViÖt nam
kho¶ng 23 triÖu USD ,n¨m 1988 lµ 15 triÖu USD ,n¨m 1989
lµ 11 triÖu USD . Cßn ViÖt nam bÞ cÊm vËn nªn xuÊt khÈu
sang Mü thêi kú nµy lµ kh«ng cã.b¾t ®Çu tõ n¨m 1990 - lµ
n¨m ®Çu tiªn ViÖt nam cã xuÊt khÈu sang thÞ trêng Hoa kú
víi mét lîng gi¸ trÞ ®¹t 5000 USD vµ ngµy cµng t¨ng dÇn,
n¨m 1991 ViÖt nam xuÊt sang mü ®¹t 9000 USD, n¨m
1992 lµ 11000 USD vµ ®¹t 58000 USD vµo n¨m 1993,
t¨ng gÊp 4 lÇn so víi n¨m 1992.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam th×
mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai níc ViÖt nam vµ Hoa kú ngµy
cµng lín dÇn buéc hai níc ph¶i xem xÐt ®Õn vÊn ®Ò t¹o ra
sù ph¸t triÓn cho mèi quan hÖ nµy. §Ó ®¸p øng cho vÊn
4
®Ò ngµy cµng t¨ng trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ
më réng mèi quan hÖ thõ¬ng m¹i gi÷a hai níc, Tæng thèng
Mü Bill Clinton ®· chÝnh thøc tuyªn bè b·i bá lÖnh cÊm vËn
kinh tÕ ®èi víi ViÖt nam vµo ngµy 3 / 2/ 1994.§©y lµ sù
kiÖn ®¸nh dÊu mét bíc ph¸t triÓn míi trong quan hÖ gi÷a
hai níc nãi chung vµ trong quan hÖ th¬ng m¹i nãi riªng.
TiÕp ®ã bé th¬ng m¹i Mü ®· chuyÓn ViÖt nam tõ nhãm Z
(gåm B¾c triÒu tiªn, Cu ba, ViÖt nam - lµ nhãm kh«ng cã
quan hÖ th¬ng m¹i) lªn nhãm Y (gåm M«ng cæ, Lµo,
C¨mpuchia, c¸c níc §«ng ©u vµ Liªn x« cò-lµ nh÷ng níc Ýt
h¹n chÕ th¬ng m¹i h¬n ) vµ bé vËn t¶i Mü còng ®· b·i bá
lÖnh cÊm vËn tµu biÓn vµ m¸y bay Mü vËn chuyÓn hµng
ho¸ sang ViÖt nam ®ång thêi cho phÐp tµu mang cê ViÖt
nam cËp c¸c c¶ng biÓn cña Mü.
2- Sau khi bá lÖnh cÊm vËn kinh tÕ :
Ngay sau khi bá lÖnh cÊm vËn kinh tÕ cña Mü ,c¸c
h·ng lín cña Mü ®· lËp tøc xuÊt hiÖn trªn thÞ trêng ViÖt nam
vµ tung s¶n phÈm cña m×nh ra thÞ trêng .§iÓn h×nh lµ c¸c
s¶n phÈm cña c¸c h·ng gi¶i kh¸t nh Coca-cola, PÐpsi-cola
vµ c¸c s¶n phÈm ®iÖn tö , vi tÝnh cña c¸c h·ng IBM, Mobil,
Microsoft, Kodak... §©y lµ c¸c s¶n phÈm nhanh nhÊt trµn
ngËp thÞ trêng miÒn B¾c vµ thÞ trêng miÒn Nam. Ho¹t
®éng th¬ng m¹i gi÷a hai níc b¾t ®Çu n¸o ®éng h¼n
lªn,víi tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai níc n¨m
1994 ®¹t 223 triÖu USD, n¨m 1995 ®¹t 451,8 triÖu USD,
5
n¨m 1996 lµ 1039,5 triÖu USD, trong ®ã gi¸ trÞ xuÊt khÈu
cña viÖt nam sang thÞ trêng mü t¬ng øng qua tõng n¨m
lµ50,9 triÖu USD (1994), 198,9 triÖu USD (1995) vµ 319,2
triÖu USD (1996).ChØ sau hai n¨m bá lÖnh cÊm vËn tæng
kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai níc ®· t¨ng rÊt nhanh
vµ ®¹t trªn 1 tû USD vµo n¨m 1996.§©y lµ sù kh¼ng
®Þnh tiÒm n¨ng th¬ng m¹i gi÷a hai níc lµ rÊt lín vµ sÏ cßn
t¨ng lªn.
Cïng víi sù ph¸t triÓn trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu
trªn , qu¸ tr×nh b¾t ®Çu cho viÖc thùc hiÖn c¸c vßng
®µm ph¸n ®i ®Õn ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph-
¬ng vµ b×nh thêng ho¸ hoµn toµn quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai
níc. Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n th¬ng m¹i gi÷a hai níc b¾t ®Çu
tõ n¨m 1996, tr¶i qua 4 n¨m liªn tôc víi 9 vßng ®µm ph¸n
®Ó ®i ®Õn ký kÕt ngµy 13/7/2000.
Vßng ®µm ph¸n thø nhÊt diÔn ra t¹i Hµ néi tõ ngµy
21 ®Õn 26/9/ 1996.
Vßng thø hai diÔn ra t¹i Hµ néi tõ ngµy 9 ®Õn
11/12/1996.
Vßng thø ba diÔn ra t¹i Hµ néi tõ ngµy 12 ®Õn
17/4/1997 ,t¹i vßng ®µm ph¸n nµy phÝa Mü chÝnh thøc
trao cho phÝa ViÖt nam mét b¶n dù th¶o s¬ bé cña hiÖp
®Þnh .
6
Vßng thø t diÔn ra t¹i Washington tõ ngµy 6 ®Õn
11/10/1997 ®· s¬ bé trao ®æi vÒ nh÷ng quy ®Þnh chung
vµ ch¬ng th¬ng m¹i hµng ho¸ .
Bèn vßng ®µm ph¸n tiÕp theo hai bªn tiÕp tôc trao
®æi c¸c ch¬ng tiÕp theo vÒ së h÷u trÝ tuÖ ,th¬ng m¹i
dÞch vô vµ ho¹t ®éng ®Çu t. Tõ ngµy 23 ®Õn 25/7/1999
t¹i Hµ néi cuéc gÆp cÊp Bé trëng ®· tuyªn bè hiÖp ®Þnh
®îc tho¶ thuËn vÒ nguyªn t¾c.
Vßng ®µm ph¸n thø chÝn diÔn ra tõ ngµy 28 / 8
®Õn 2 / 9 / 1999 t¹i Washington ®Ó xö lý c¸c vÊn ®Ò vÒ
mÆt kü thuËt vµ ngµy 3/7/ 2000 kÕt thóc th¶o luËn hiÖp
®Þnh. Ngµy 13/7/2000 th× hiÖp ®Þnh chÝnh thøc ®îc ký
kÕt bëi hai bªn t¹i Washington vµ kÕt thóc ®îc qu¸ tr×nh
®µm ph¸n kÐo dµi ,më ra mét bíc tiÕn míi cho quan hÖ th-
¬ng m¹i gi÷a hai níc .
Trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®ã , ho¹t ®éng xuÊt nhËp
khÈu , ®Çu t gi÷a hai níc vÉn tiÕp tôc diÔn ra ®· phÇn nµo
kh¼ng ®Þnh ®îc mèi quan hª th¬ng m¹i hai níc lµ cã kh¶
n¨ng ph¸t triÓn m¹nh. VÒ ho¹t ®éng ®Çu t tÝnh ®Õn
th¸ng 5/1997 ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam lµ 69 dù ¸n víi
tæng sè vèn ®Çu t lªn ®Õn 1,2 tû USD vµ Mü trë thµnh níc
cã møc ®Çu t lín thø 6 t¹i ViÖt nam ë thêi ®iÓm ®ã . TÝnh
®Õn th¸ng 3 / 2000 th× sè dù ¸n ®îc phÐp ®Çu t lµ 118
dù ¸n víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 1479,7 triÖu USD , thÕ
nhng cã 21 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký lµ 329,18 triÖu USD
bÞ gi¶i thÓ tríc thêi h¹n. VÒ c¬ cÊu ngµnh ®Çu t , c¸c dù ¸n
7
cña Mü chñ yÕu tËp trung vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ x©y
dùng víi 55 dù ¸n chiÕm 57 % vÒ sè dù ¸n hiÖn cã vµ
chiÕm tíi 69 % sè vèn ®Çu t , lÜnh vùc dÞch vô ( x©y dùng
v¨n phßng, c¨n hé cho thuª, y tÕ , gi¸o dôc, ng©n
hµng... ) chiÕm 28 % sè dù ¸n vµ chiÕm 18 % sè vèn ®Çu
t , lÜnh vùc n«ng s¶n ®øng thø ba chiÕm 15 % sè dù ¸n vµ
13 % sè vèn ®Çu t. Cßn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu th× l¹i
bÞ ch÷ng l¹i bëi ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh
tiÒn tÖ ë c¸c níc ch©u ¸. Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu
gi÷a hai níc n¨m 1997 chØ ®¹t 705,8 triÖu , n¨m 1998 lµ
748,39 triÖu , n¨m 1999 lµ 838,39 triÖu, trong ®ã kim
ng¹ch xuÊt khÈu cña viÖt nam sang mü lµ :
Kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang Hoa kú
giai ®o¹n 1998-2000: §¬n vÞ
tÝnh: triÖu usd
N¨m 1998 1999 4 th¸ng ®Çu
n¨m 2000
Tæng kim ng¹ch 519,5 601,9 238,2
Cµ phª 142,6 100,1 55,3
Giµy dÐp 114,9 145,7 47,7
H¶i s¶n 79,5 108,1 46,4
DÇu th« 66,1 83,8 32,7
QuÇn ¸o 27,9 36,4 16,2
Rau qu¶ 23,4 23,7 10
Thùc phÈm chÕ 13,8 1,5 2,4
biÕn tõ c¸
Nguån: thêi b¸o kinh tÕ sµi gßn ngµy 10.8.2000.
MÆc dï cha ®îc hëng quy chÕ tèi huÖ quèc hay quan
hÖ b×nh thêng-NTR nhng hµng ho¸ ViÖt nam xuÊt sang thÞ
8
trêng Mü vÉn tiÕp tôc t¨ng. Do vËy khi ®îc hëng quy chÕ tèi
huÖ quèc kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang thÞ tr-
êng Mü sÏ cã kh¶ n¨ng t¨ng lªn nhanh chãng vµ thÞ trêng
Mü sÏ lµ thÞ trêng hÊp dÉn ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng
ViÖt nam trong thÕ kû 21.
Ch¬ng II
Néi dung chñ yÕu cña hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i
ViÖt nam -Hoa kú:
HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt nam - Hoa kú ®îc ký
kÕt lµ kÕt qu¶ nç lùc kh«ng ngõng tõ hai phÝa dùa trªn
nguyªn t¾c t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn toµn vÑn l·nh thæ
,kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau vµ cïng cã
lîi.HiÖp ®Þnh ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c
chung cña tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO),tu©n thñ c¸c
quy t¾c , tiªu chuÈn cña c¸c cam kÕt quèc tÕ, ®ång thêi cã
tÝnh ®Õn ViÖt nam lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é
thÊp , ®ang cßn trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh
tÕ ,héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.§iÒu nµy cã
¶nh hëng rÊt lín ®Õn néi dung , c¸c cam kÕt ,c¸c quy ®Þnh
cña hiÖp ®Þnh nµy.Lµ hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i nhng ®· liªn
quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau th¬ng m¹i hµng ho¸,
th¬ng m¹i dÞch vô ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t vµ b¶o hé së h÷u
trÝ tuÖ.
Néi dung cña hiÖp ®Þnh gåm cã 7 ch¬ng vµ c¸c phô lôc
kÌm theo , c¸c ch¬ng ®Òu cam kÕt dùa trªn nguyªn t¾c tèi
9
huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia, c¸c c«ng íc quèc tÕ cïng víi
nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i gi÷a hai níc .
Ch¬ng 1 nãi vÒ th¬ng m¹i hµng ho¸ : Ch¬ng nµy
gåm cã 9 ®iÒu ®Ò cËp ®Õn ho¹t ®éng th¬ng m¹i hµng
ho¸ mµ chñ yÕu lµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸
gi÷a hai níc . §©y lµ néi dung quan träng vµ c¬ b¶n ®Ó ®i
®Õn ®µm ph¸n vµ ký kÕt hiÖp ®Þnh , bëi ho¹t ®éng nµy
chiÕm tû träng rÊt lín trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i gi÷a hai
níc . HiÖn nay ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña ViÖt nam víi Mü
vÉn lµ xuÊt khÈu hµng ho¸ nªn ®µm ph¸n hiÖp ®Þnh nµy
nh»m ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu.Ch¬ng
nµy ®a ra c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn th¬ng m¹i hµng
ho¸ gåm c¸c néi dung sau:
Quy chÕ tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia trong ho¹t
®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ : Mçi bªn dµnh ngay lËp tøc
vµ v« ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ cã xuÊt xø hoÆc xuÊt khÈu
tõ l·nh thæ bªn kia sù ®èi xö kh«ng kÐm phÇn thuËn lîi h¬n
sù ®èi xö dµnh cho hµng ho¸ t¬ng tù cã xuÊt xø hoÆc xuÊt
khÈu tõ l·nh thæ cña níc thø ba còng nh sù ®èi xö b×nh
®¼ng ,t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¹nh tranh víi hµng ho¸
trong níc.
C¸c cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan : §©y lµ néi
dung ®îc c¸c doanh nghiÖp rÊt chó ý vµ cã ¶nh hëng lín
®Õn kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai níc.VÒ phÝa Mü
cam kÕt thùc hiÖn ngay lËp tøc viÖc c¾t gi¶m thuÕ theo
10
quy ®Þnh cña quy chÕ tèi huÖ quèc MFN khi hiÖp ®Þnh cã
hiÖu lùc. Cßn phÝa ViÖt nam cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan
b×nh qu©n kho¶ng tõ 1/3 ®Õn 1/2 tuú tõng mÆt hµng
xuÊt khÈu cña Mü trong giai ®o¹n tõ 3 ®Õn 5 n¨m ®îc quy
®Þnh ë phô lôc E.
Nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng ho¸
: PhÝa Mü cam kÕt kh«ng thùc hiÖn c¸c hµng rµo phi thuÕ
®èi víi hµng xuÊt khÈu tõ phÝa viÖt nam trõ mÆt hµng dÖt
may bÞ h¹n chÕ bëi h¹n ng¹ch (kho¶n 4 ®iÒu 1) . ViÖt nam
cam kÕt bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ, h¹n ng¹ch, yªu cÇu giÊy
phÐp ,kiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu ®èi víi mäi lo¹i hµng ho¸
vµ dÞch vô trõ c¸c mÆt hµng quy ®Þnh trong phô lôc B vµ
C. ViÖt nam cam kÕt lo¹i bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ vÒ biÖn
ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi c¸c mÆt hµng ë phô lôc B trong
giai ®o¹n tõ 3 ®Õn 7 n¨m phô thuéc vµo tõng lo¹i mÆt
hµng . Theo ®iÒu 6 cña ch¬ng nµy cã quy ®Þnh mçi bªn
®îc quyÒn cã hµnh ®éng khÈn cÊp ®èi víi nhËp khÈu khi
bªn kia g©y ra hoÆc ®e do¹ g©y ra hoÆc gãp phÇn ®¸ng
kÓ lµm rèi lo¹n thÞ trêng trong níc.
VÒ viÖc ®Þnh gi¸ gi¸ trÞ ®¸nh thuÕ h¶i quan vµ
c¸c lÖ phÝ h¶i quan ph¶i tu©n thñ c¸c luËt lÖ cña WTO. Sau
2 n¨m kÓ tõ ngµy hiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc ,c¸c bªn ¸p dông
hÖ thèng ®Þnh gi¸ h¶i quan dùa trªn gi¸ trÞ giao dÞch cña
hµng ho¸ nhËp khÈu hoÆc cña hµng ho¸ t¬ng tù ®Ó tÝnh
thuÕ . §ã lµ gi¸ trÞ thùc tÕ ®· thanh to¸n hoÆc ph¶i thanh
11
to¸n cho hµng ho¸ khi ®îc b¸n ®Ó xuÊt khÈu sang níc nhËp
khÈu phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn ®îc thiÕt lËp trong hiÖp
®Þnh vÒ thùc hiÖn thi hµnh ®iÒu VII cña GATT-1994 (theo
kho¶n 4 ®iÒu 3 ch¬ng nµy ) .
VÒ quyÒn kinh doanh th¬ng m¹i : Sau khi hiÖp
®Þnh cã hiÖu lùc , mçi bªn dµnh cho c«ng d©n ,cong ty bªn
kia thùc hiÖn quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu . VÊn ®Ò
nµy cã tÝnh ®Õn tr×nh ®é cña viÖt nam tøc lµ cho phÐp
ViÖt nam cã lé tr×nh quy ®Þnh thêi gian ®èi víi c¸c c«ng
d©n ,c«ng ty Mü trong viÖc thùc hiÖn quyÒn kinh doanh
thÓ hiÖn ë phô lôc D cña hiÖp ®Þnh. Trong phô lôc D quy
®Þnh thêi gian ®îc thùc hiÖn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu
cho c¸c c«ng d©n vµ c«ng ty Mü ®èi víi mét sè mÆt hµng
nhÊt ®Þnh .
Ch¬ng 2 vÒ b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ : Gåm cã
18 ®iÒu quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu kho¶n chñ yÕu vµ gi¶i
tr×nh nh÷ng néi dung liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò së h÷u
trÝ tuÖ mµ c¸c bªn cÇn ph¶i b¶o hé vµ cã biÖn ph¸p b¶o hé
. Ch¬ng nµy còng ®Ò cËp ®Õn nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia
tøc lµ mçi bªn dµnh cho c«ng d©n cña bªn kia sù b¶o hé vµ
thùc thi ®Çy ®ñ ,cã hiÖu qu¶ ®èi víi quyÒn së h÷u trÝ tuÖ
trong l·nh thæ cña níc m×nh vµ ph¶i nhanh chãng tham gia
c¸c c«ng íc quèc tÕ cã liªn quan ®Õn së h÷u trÝ tuÖ.
Ch¬ng nµy chñ yÕu ®a ra c¸c vÊn ®Ò së h÷u trÝ
tuÖ liªn quan ®Õn th¬ng m¹i, ®ã lµ quyÒn t¸c gi¶, tÝn
12
hiÖu vÖ tinh mang ch¬ng tr×nh ®· ®îc m· ho¸, nh·n hiÖu
hµng ho¸ , s¸ng chÕ, thiÕt kÕ bè trÝ m¹ch tÝch hîp , bÝ
mËt th«ng tin vµ kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp. Ch¬ng nµy ®· ®a
ra c¸c quy ®Þnh vÒ xö lý vi ph¹m, c¸c thñ tôc vµ c¸c chÕ
tµi tè tông d©n sù vµ hµnh chÝnh. Theo kho¶n 1 ®iÒu 11
quy ®Þnh mçi bªn quy ®Þnh trong luËt quèc gia cña m×nh
nh÷ng thñ tôc cho phÐp hµnh ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶
chèng l¹i viÖc x©m phËm c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ thuéc
ph¹m vi cña ch¬ng nµy vµ cã c¸c biÖn ph¸p kÞp thêi vµ chÕ
tµi ®ñ m¹nh ®Ó ng¨n ngõa x©m ph¹m .
Ch¬ng 3 vÒ th¬ng m¹i dÞch vô : Gåm cã 11 ®iÒu
¸p dông cho ho¹t ®éng dÞch vô mang tÝnh chÊt th¬ng m¹i
dùa trªn hai nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ tèi huÖ quèc vµ ®èi xö
quèc gia. C¸c cam kÕt trong ch¬ng nµy thùc hiÖn dùa trªn
c¸c quy ®Þnh ë hiÖp ®Þnh chung vÒ th¬ng m¹i vµ dÞch vô
( GATS ) cña WTO.
Néi dung cña ch¬ng nµy ®a ra c¸c biÖn ph¸p
®IÒu chØnh chung c¸c ho¹t ®éng dÞch vô nh tiÕp cËn thÞ
trêng , ®îc quyÒn hëng vµ tõ chèi lîi Ých khi thùc hiÖn dÞch
vô vµ ®a ra c¸c cam kÕt cô thÓ cña tõng lÜnh vùc , tõng
ngµnh cô thÓ ë phô lôc F vµ G cña hiÖp ®Þnh nµy. Phô lôc F
quy ®Þnh c¸c cam kÕt vÒ dÞch vô tµi chÝnh,vÒ di chuyÓn
thÓ nh©n vµ vÒ viÔn th«ng cïng víi tµi liÖu tham chiÕu .
Phô lôc G quy ®Þnh lé tr×nh cam kÕt vÒ th¬ng m¹i dÞch
vô cña mçi bªn . PhÝa Hoa kú lé tr×nh cam kÕt cô thÓ lµ lé
13
tr×nh cam kÕt cña Hoa kú ë trong hiÖp ®Þnh chung vÒ th-
¬ng m¹i dÞch vô ( GATS ) cña WTO vµ ®îc ®iÒu chØnh
trong tõng thêi kú . §èi víi ViÖt nam ®ã lµ cam kÕt trong
phô lôc G cña ViÖt nam vÒ cam kÕt chungvµ c¸c cam kÕt
cô thÓ ®èi víi tõng lÜnh vùc , tõng ngµnh vÒ giíi h¹n trong
tiÕp cËn thÞ trêng vµ vÒ ®èi xö quèc gia. Trong mçi lÜnh
vùc ,mçi ngµnh còng cã c¸c quy ®Þnh vÒ phÇn vèn gãp vµ
thêi gian ®îc gãp phÇn vèn ®ã cña c¸c c«ng ty Hoa kú.
Ch¼ng h¹n trong lÜnh vùc bu chÝnh viÔn th«ng , ViÖt nam
quy ®Þnh sau 3 n¨m kÓ tõ khi hiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc cho
phÐp c¸c c«ng ty cña Mü liªn doanh cung cÊp dÞch vô
Internet, sau 4 n¨m cho phÐp liªn doanh cung cÊp dÞch vô
®iÖn tho¹i di ®éng vµ sau 6 n¨m cho phÐp cung cÊp dÞch
vô ®Iön tho¹i cè ®Þnh víi phÇn vèn gãp trong c¸c liªn
doanh viÔn th«ng kh«ng vît qu¸ 49 %.
Ch¬ng 4 vÒ ph¸t triÓn quan hÖ ®Çu t : Gåm cã 15
®iÒu quy ®Þnh c¸c ®iÒu kho¶n cã liªn quan ®Õn viÖc hai
cam kÕt ®èi xö víi c¸c dù ¸n ®Çu t cña níc bªn kia dùa trªn
nguyªn t¾c tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia . Ch¬ng nµy
®a ra c¸c tiªu chuÈn ®èi xö vµ c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt
tranh chÊp , c¸c quyÒn tham gia ®Çu t . C¸c cam kÕt cña
ch¬ng nµy còng kÌm theo phô lôc H – quy ®Þnh vÒ phÇn
vèn gãp vµ thêi gian gãp vèn ®Çu t vµo mét sè lÜnh vùc vµ
c¸c cam kÕt b·i bá c¸c biÖn ph¸p ®Çu t liªn quan ®Õn th-
¬ng m¹i ( TRIMs ) ë phô lôc I. PhÝa Hoa kú còng nh phÝa
14
ViÖt nam ®Òu cã cam kÕt vÒ viÖc ¸p dông c¸c trêng hîp
ngo¹i lÖ trong ddèi xö quèc gia vµ ®èi xö tèi huÖ quèc ®èi
víi mét sè ngµnh ë phô lôc H . Mét vÊn ®Ò trong ®Çu t mµ
c¸c bªn lu«n quan t©m ®ã lµ phÇn vèn gãp vµ bé m¸y
nh©n sù trong liªn doanh . Sau 3 n¨m kÓ tõ ngµy hiÖp
®Þnh cã hiÖu lùc ViÖt nam ph¶i huû bá quy ®Þnh vÒ sè
thµnh viªn nhÊt ®Þnh lµ ngêi ViÖt nam trong Ban gi¸m ®èc
vµ cho phÐp tuyÓn chän nh©n sù qu¶n lý kh«ng phô thuéc
vµo quèc tÞch. Nhng trong kho¶n 4 cña phô lôc H cã quy
®Þnh trong 3 n¨m ®Çu phÝa ViÖt nam ®îc phÐp cã ngêi
trong ban gi¸m ®èc .
Ch¬ng 5 vÒ néi dung t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho
kinh doanh: Gåm cã 3 ®iÒu quy ®Þnh mçi bªn cam kÕt t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c¸ nh©n vµ c«ng ty cña bªn kia
tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nh thµnh lËp c¸c v¨n
phßng ®¹i diÖn , tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ,
tiÕn hµnh qu¶ng c¸o vµ nghiªn cøu thÞ trêng ,... trªn thÞ tr-
êng níc ®ã .
Ch¬ng 6 nãi ®Õn c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn
tÝnh minh b¹ch ho¸, c«ng khai vµ quyÒn khiÕu n¹i: Gåm cã
8 ®iÒu quy ®Þnh viÖc c¸c bªn c«ng khai , minh b¹ch ho¸
vµ cung cÊp ®Þnh kú kÞp thêi tÊt c¶ c¸c luËt vµ c¸c thñ tôc
hµnh chÝnh ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña doanh
nghiÖp. ViÖc c«ng khai th«ng tin vµ luËt ph¸p ph¶i ®îc tiÕn
hµnh sao cho c¸c c¬ quan , tæ chøc c¸ nh©n tham gia ho¹t
15
®éng th¬ng m¹i cã thÓ lµm quen víi chóng tríc khi chóng cã
hiÖu lùc vµ ¸p dông theo quy ®Þnh.
Ch¬ng 7 lµ ch¬ng cuèi cïng nãi vÒ c¸c quy ®Þnh
chung ®èi víi c¸c vÊn ®Ò giao dÞch , chuyÓn tiÒn, mèi
quan hÖ gi÷a c¸c ch¬ng víi c¸c phô lôc , th tõ trao ®æi vµ
c¸c b¶n cam kÕt cïng víi c¸c ®iÒu kho¶n vÒ thêi h¹n , hiÖu
lùc , ®×nh chØ vµ kÕt thóc hiÖp ®Þnh.
HiÖp ®Þnh cßn cã mét phÇn n÷a ®ã lµ c¸c th tõ trao
®æi, ngay sau khi hiÖp ®Þnh ®îc ký, Bé trëng Vò Khoan ®·
trao cho bµ Barshefsky mét l¸ th kh¼ng ®Þnh hai bªn ®·
tho¶ thuËn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÕ ®é cÊp
phÐp ®Çu t , trong ®ã ViÖt nam vÉn duy tr× viÖc thÈm
®Þnh vµ cÊp phÐp ®Çu t ®èi víi mét sè lÜnh vùc vµ thùc
hiÖn chÕ ®é ®¨ng ký cÊp phÐp ®Çu t trong mét sè ngµnh.
VÝ dô nh trong vßng 2 n¨m kÓ tõ ngµy hiÖp ®Þnh cã hiÖu
lùc ¸p dông chÕ ®é ®¨ng ký cÊp phÐp ®Çu t vµo khu chÕ
xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp; c¸c dù ¸n ®Çu t cã tû lÖ xuÊt
khÈu tèi thiÓu 50 % ; c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t ®Õn 5 triÖu
USD . Sau ®ã bµ Barshefsky ®· tr¶ lêi phóc ®¸p b»ng th
x¸c nhËn nh÷ng tho¶ thuËn nµy vµ hai l¸ th nµy ®îc xem
nh mét phÇn cña b¶n hiÖp ®Þnh ®· ký .
16
Ch¬ng III
¶nh hëng cña hiÖp ®Þnh th¬ng m¹I
viÖt nam - hoa kú ®Õn xuÊt khÈu viÖt nam.
HiÖn nay cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ®ang mong ®îi
sù phª chuÈn hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt nam - Hoa kúcña
quèc héi hai níc . HiÖp ®Þnh nµy ®îc nhËn ®Þnh ®a l¹i rÊt
nhiÒu c¬ héi trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i gi÷a hai níc nãi
chung vµ cho c¸c doanh nghiÖp nãi riªng . Sau khi hiÖp
®Þnh ®îc ký kÕt ngµy 13/7/2000 cña ®¹i diÖn th¬ng m¹i
hai níc th× cßn ph¶i chê quèc héi hai níc phª chuÈn míi cã
hiÖu lùc ph¸p lý trong viÖc sö dông nã . HiÖp ®Þnh sÏ ®Æt
ra nhiÒu th¸ch thøc cho ViÖt nam vµ cho ho¹t ®éng xuÊt
khÈu cña ViÖt nam khi mµ nÒn kinh tÕ ViÖt nam ®ang cßn
ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp .
HiÖn nay ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña ViÖt nam víi
c¸c níc nãi chung vµ víi Hoa kú nãi riªng chñ yÕu lµ thùc
hiÖn c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ , trong ®ã
xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang thÞ trêng Mü so víi c¸c níc
kh¸c cßn rÊt nhá bÐ vµ tÝnh c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt
nam trªn thÞ trêng Mü cßn rÊt kÐm. XuÊt khÈu cña ViÖt
nam sang thÞ trêng Mü chiÕm mét tû lÖ bÐ nhá trong kim
ng¹ch nhËp khÈu cña Hoa kú , chiÕm cha ®Çy 0,1 %. V×
thÕ khi hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i nµy cã hiÖu lùc cã thÓ c¶i
thiÖn ®îc kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam nh thÕ nµo vµ
sÏ ®em l¹i lîi Ých còng nh nh÷ng th¸ch thøc g× cho xuÊt
17
khÈu ViÖt nam hay kh«ng ? §ã lµ mét c©u hái cÇn ®Æt ra
khi nghiªn cøu hiÖp ®Þnh , bëi thÞ trêng Mü lu«n lµ thÞ tr-
êng hÊp dÉn ®èi víi tÊt c¶ c¸c níc , c¸c doanh nghiÖp vµ lµ
thÞ trêng réng lín ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c nhau
, tõ nh÷ng hµng ho¸ cao cÊp ®¾t tiÒn ®Õn nh÷ng hµng
ho¸ b×nh d©n rÎ tiÒn. Theo c¸c nhµ kinh tÕ ®¸nh gi¸ hiÖp
®Þnh høa hÑn mét sù thay ®æi lín cho xuÊt khÈu ViÖt nam
sang thÞ trêng Mü v× sù u ®·i cña nã cho hµng ho¸ ViÖt
nam trªn thÞ trêng Mü.
1 - T¸c ®éng thóc ®Èy xuÊt khÈu cña ViÖt nam do
hiÖp ®Þnh ®em l¹i:
HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc ch¾c ch¾n sÏ t¹o ra mét c¬ héi
nhÊt ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam vµ nÕu c¸c
doanh nghiÖp n¾m b¾t ®îc , quan träng h¬n lµ vît qua c¸c
th¸ch thøc th× kÕt qu¶ ®¹t ®îc kh«ng ph¶i lµ nhá . HiÖp
®Þnh sÏ kh«ng ®em l¹i ngay lËp tøc mét kÕt qu¶ lín cho
nÒn kinh tÕ mµ ViÖt nam muèn thu ®îc lîi Ých tõ nã th×
ph¶i t×m c¸ch ph¸t huy tiÒm lùc cña m×nh cïng víi viÖc tËn
dông ®îc c¸c c¬ héi cã ®îc tõ hiÖp ®Þnh , khi ®ã míi cã
thÓ thóc ®Èy ®îc nÒn kinh tÕ nãi chung còng nh xuÊt khÈu
cña ViÖt nam ph¸t triÓn ®i lªn.
T¸c ®éng thø nhÊt lµ kh¶ n¨ng n©ng cao ®îc søc
c¹nh tranh cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt nam vµo thÞ
trêng Mü :
18
Lîi Ých c¬ b¶n trùc tiÕp nhÊt mµ hµng ho¸ ViÖt nam
cã ®îc tõ hiÖp ®Þnh ®ã lµ viÖc ®îc hëng quy chÕ tèi huÖ
quèc vµ ®èi xö quèc gia cho c¸c mÆt hµng cña ViÖt nam
khi xuÊt khÈu sang thÞ trêng Mü , mµ c¬ b¶n lµ viÖc c¾t
gi¶m thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu cña Mü cho c¸c hµng ho¸
xuÊt khÈu tõ ViÖt nam .
Theo cam kÕt khi hiÖp dÞnh cã hiÖu lùc , Hoa kú sÏ
c¾t gi¶m ngay lËp tøc thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu cho hµng
ho¸ ViÖt nam vµ tuú tõng mÆt hµng cô thÓ mµ møc c¾t
gi¶m thuÕ suÊt sÏ kh¸c nhau nhng nh×n chung møc thuÕ
suÊt sÏ gi¶m tõ 3 ®Õn 10 lÇn. BiÓu thuÕ quan cña Hoa kú
cã ¸p dông hai biÓu thuÕ cho hang ho¸ nhËp khÈu vµo Hoa
kú cña c¸c níc kh¸c nhau . BiÓu thuÕ thø nhÊt quy ®Þnh
thuÕ suÊt theo quy chÕ tèi huÖ quèc (cßn gäi lµ quy chÕ
MFN) , thuÕ suÊt nµy dµnh cho c¸c hµng ho¸ nhËp vµo Mü
cña c¸c níc thµnh viªn tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ
c¸c níc cã ký kÕt tho¶ íc th¬ng m¹i song ph¬ng víi Mü. BiÓu
thuÕ suÊt thø hai quy ®Þnh thuÕ suÊt ®Çy ®ñ ( thuÕ suÊt
phæ th«ng ) , ®©y lµ biÓu thuÕ ph¸p ®Þnh ¸p dông cho
c¸c hµng ho¸ cña c¸c níc kh«ng ®îc hëng quy chÕ tèi huÖ
quèc .
B¶ng thuÕ suÊt tríc vµ sau khi hëng quy chÕ MFN cña
hµng ho¸ ViÖt nam nhËp vµo thÞ trêng Mü :
MÆt hµng ThuÕ suÊt ThuÕ
phi suÊt
19
MFN ( % ) MFN
(%)
1: Rau qu¶ 25,5 2
2: DÖt may 68,9 13,4
3: Giµy dÐp 33 5,6
4: C¸c s¶n phÈm b»ng 22,7 8,4
da
5: H¶i s¶n ( chñ yÕu lµ 0 0
t«m )
6: Nhãm cµ phª , gia vÞ 0 0
,chÌ
7: S¶n phÈm chÕ biÕn 37,7 3,5
tõ gç
8: Thñ c«ng mü nghÖ 45 9
9: S¶n phÈm ®iÖn tö 34 2,8
10: S¶n phÈm tõ kho¸ng 40,4 3,8
s¶n
11: S¶n phÈm tõ kim 45 4,9
lo¹i
12: G¹o chÕ biÕn 35 8,8
13: DÇu th« 1,3 0,4
Nguån : UNCTAD.
HiÖn nay c¸c mÆt hµng ®ang chiÕm tû träng lín tronh
kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang Hoa kú lµ do hai
møc thuÕ MFN vµ phi MFN rÊt thÊp nh h¶i s¶n , cµ phª ,
dÇu má , c¸c lo¹i n«ng s¶n chÕ biÕn, ... §©y lµ nh÷ng mÆt
hµng mµ ViÖt nam cã u thÕ xuÊt khÈu nhng vÉn ®ang chÞu
c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i kh¸c cña Mü khi muèn xuÊt sang thÞ
trêng nµy. Do ®ã khi hiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc c¸c mÆt hµng
20