Luận văn kinh tế : nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các trang trại ở huyện đồng hỷ tỉnh thái nguyên
- 122 trang
- file: .pdf
đang tải dữ liệu....
Tài liệu bị giới hạn, để xem hết nội dung vui lòng tải về máy tính.
Tải xuống - 122 trangNội dung text: Luận văn kinh tế : nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các trang trại ở huyện đồng hỷ tỉnh thái nguyên
§¹i häc th¸i nguyªn
Tr-êng ®¹i häc kinh tÕ vµ qu¶n trÞ kinh doanh
-----------------------------------------------
Nguyễn Thị Phương Hảo
NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC
TRANG TRẠI Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp
Mã số: 60 - 31 - 10
Luận văn thạc sỹ kinh tế
Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TS. Ng« Xu©n Hoµng
Thái nguyên, năm 2007
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
2
Më §Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Tr¶i qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng, §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh vai trß to lín vµ vÞ
trÝ quan träng cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. C«ng cuéc ®æi
míi cña §¶ng ta trong nh÷ng n¨m qua còng lÊy n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµm ®Þa
bµn träng ®iÓm, lµ kh©u ®ét ph¸ vµ ®· giµnh ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Sau h¬n
20 n¨m ®æi míi (1986 -2007), N«ng nghiÖp, n«ng th«n n-íc ta ®· cã nhiÒu thay
®æi: tõ mét n-íc ph¶i nhËp khÈu l-¬ng thùc, nay ®· trë thµnh n-íc cã s¶n l-îng
g¹o xuÊt khÈu cao trªn thÕ giíi vµ xuÊt khÈu thªm nhiÒu hµng ho¸ n«ng s¶n kh¸c.
Hµng n«ng s¶n chiÕm tû trong lín trong tæng sè hµng xuÊt khÈu. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu
N«ng, L©m, Thuû s¶n chiÕm trªn 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong nh÷ng
n¨m gÇn ®©y, n-íc ta ®· liªn tôc gi÷ v÷ng vÞ trÝ xuÊt khÈu n«ng s¶n hµng ®Çu trªn
thÕ giíi: ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu hå tiªu, ®øng thø hai vÒ xuÊt khÈu g¹o, cµ phª,
®øng thø n¨m vÒ diÖn tÝch trång chÌ… ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm thay ®æi bé mÆt
kinh tÕ cña x· héi n«ng th«n ViÖt Nam, tõ nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng l¹c hËu, tù cung
tù cÊp dÇn trë thµnh mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸. Ngµnh n«ng nghiÖp
n-íc ta ph¸t triÓn vµ ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín nh- vËy lµ sù héi tô cña nhiÒu
yÕu tè, trong ®ã cã sù ®ãng gãp cña c¸c m« h×nh trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i trªn
kh¾p c¶ n-íc ®· ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn v-ît bËc nµy.
Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ xu h-íng tÊt yÕu trong s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp, phï hîp víi quy luËt tù nhiªn. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc s¶n
xuÊt míi ë n-íc ta, nã më ra mét h-íng ®i kh¶ quan cho viÕc chuyÓn nÒn s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp theo h-íng hµng hãa. Nh÷ng n¨m qua, kinh tÕ trang tr¹i ®·
h×nh thµnh vµ t¨ng nhanh vÒ sè l-îng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia,
nh-ng chñ yÕu vÉn lµ trang tr¹i hé gia ®×nh.
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng, kinh tÕ trang tr¹i thÓ hiÖn sù -u viÖt
h¬n h¼n kinh tÕ hé n«ng d©n vÒ khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng, huy
®éng nguån vèn trong d©n, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
3
N«ng - L©m nghiÖp vµ Thuû s¶n, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu trong
n-íc vµ xuÊt khÈu; Thu hót mét lùc l-îng lao ®éng d- thõa ®¸ng kÓ ë n«ng
th«n, n©ng cao thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng-êi lao ®éng. Thùc tÕ ë
tØnh Th¸i Nguyªn cho thÊy, m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ mét kiÓu tæ chøc s¶n
xuÊt phï hîp víi ®Æc thï kinh tÕ n«ng th«n, lµ mét h-íng ®i ®óng ®¾n cña qu¸
tr×nh ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n Th¸i Nguyªn hiÖn nay.
Tuy nhiªn, trang tr¹i ë tØnh Th¸i Nguyªn nãi chung vµ huyÖn §ång Hû
nãi riªng ph¸t triÓn nhanh nh-ng lµ ph¸t triÓn tù ph¸t. §Æc biÖt lµ hiÖu qu¶ s¶n
xuÊt cña c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ch-a cao, ch-a t-¬ng xøng
víi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i. H¬n n÷a, trang tr¹i lµ lo¹i h×nh
s¶n xuÊt hµng hãa trong n«ng th«n nh-ng viÖc s¶n xuÊt hµng hãa vµ vÊn ®Ò
tiªu thô s¶n phÈm vÉn cßn h¹n chÕ, n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c trang t¹i trªn
thÞ tr-êng cßn yÕu. Do vËy, chç yÕu nhÊt cña c¸c trang tr¹i lµ thÞ tr-êng tiªu
thô s¶n phÈm, chñ yÕu vÊn lµ s¶n xuÊt hµng hãa th« t-¬i sèng, ch-a g¾n víi
ph¸t triÓn ngµnh nghÒ vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn ë n«ng th«n.
§ång Hû lµ mét huyÖn trung du miÒn nói cña tØnh Th¸i Nguyªn, cã
tiÒm n¨ng lín vÒ ®Êt n«ng, l©m nghiÖp. Ph¸t triÓn m« h×nh trang tr¹i lµ h-íng
®i ®óng ®¾n, cÇn ®-îc quan t©m gióp ®ì b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý. §Ó
c¸c m« h×nh trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû ph¸t triÓn ®óng h-íng, bÒn v÷ng th×
viÖc nghiªn cøu lý luËn vµ kh¶o s¸t thùc tiÔn vÒ trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû,
tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh
cña c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nh»m ph¸t triÓn lo¹i h×nh trang
tr¹i trªn ®Þa bµn HuyÖn §ång Hû cã ý nghÜa rÊt quan träng. V× vËy, t«i ®·
chän nghiªn cøu ®Ò tµi “N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c
trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn”.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
4
2. Môc tiªu nghiªn cøu
Môc tiªu chung:
§¸nh gi¸ ®-îc thùc tr¹ng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c trang tr¹i trong
®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng ë huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn nh»m ph¸t
hiÖn ra c¸c tiÒm n¨ng ch-a ®-îc khai th¸c. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p
n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c trang tr¹i, t¨ng thu nhËp, n©ng
cao ®êi sèng cña nh©n d©n trong vïng gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp, n«ng th«n trªn ®Þa bµn.
Môc tiªu cô thÓ:
- HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan
®Õn trang tr¹i vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i.
- §¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t×nh h×nh kinh tÕ - x·
héi cña huyÖn §ång Hû vµ ¶nh h-ëng cña chóng ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh cña
trang tr¹i trªn ®Þa bµn.
- Ph©n tÝch thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh, x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè
¶nh h-ëng ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i trªn ®Þa bµn
huyÖn §ång Hû.
- §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh
doanh cho c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë huyÖn §ång Hû.
3. §èi t-îng nghiªn cøu vµ Ph¹m vi nghiªn cøu
§èi t-îng nghiªn cøu: Nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ xu h-íng ph¸t triÓn
cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû.
Ph¹m vi nghiªn cøu: VÒ kh«ng gian: 89 trang tr¹i ®ñ tiªu chuÈn theo
tiªu chÝ ®¸nh gi¸ thuéc huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn. VÒ thêi gian: Sè
liÖu lÞch sö: chñ yÕu giai ®o¹n 2003-2006. Sè liÖu s¬ cÊp vÒ trang tr¹i ®-îc
®iÒu tra n¨m 2007.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
5
4. §ãng gãp míi cña luËn v¨n
VÒ lý luËn: ®Ò tµi hoµn thiÖn thªm phÇn lý luËn vÒ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, trang tr¹i vµ
s¶n phÈm hµng hãa (s¶n phÈm hµng hãa vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa
n«ng nghiÖp cña c¸c trang tr¹i). Vai trß, ý nghÜa kinh tÕ, x· héi, m«i tr-êng
cña trang tr¹i ë ViÖt Nam.
VÒ thùc tiÔn: ®Ò tµi ®Ò xuÊt ®-îc mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c m« h×nh trang tr¹i theo tõng vïng sinh th¸i,
hiÖu qu¶ trong sö dông vèn vay vµ kh©u tiªu thô s¶n phÈm.
5. Bè côc cña luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶, n©ng cao hiÖu
qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu.
Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn
§ång Hû tØnh Th¸i Nguyªn
Ch-¬ng 3: Gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh
doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû tØnh Th¸i Nguyªn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
6
Ch-¬ng 1
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶, n©ng
cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i vµ
ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
1.1 mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ trang tr¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶
s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i
1.1.1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i
1.1.1.1 Kh¸i niÖm vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë n-íc ta nhiÒu c¬ quan nghiªn cøu, c¬
quan qu¶n lý nhµ n-íc vµ nhiÒu nhµ khoa häc, nhµ qu¶n lý ®· quan t©m
nghiªn cøu vÒ kinh tÕ trang tr¹i. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®-îc ®Ò cËp nhiÒu lµ
kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i. §Ó lµm râ kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i, tr-íc hÕt
cÇn ph©n biÖt c¸c thuËt ng÷ “trang tr¹i” vµ “kinh tÕ trang tr¹i”. Trang tr¹i lµ c¬
së, lµ doanh nghiÖp kinh doanh n«ng nghiÖp cña mét hoÆc mét sè nhãm nhµ
kinh doanh.[19] §èi víi kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i, c¸c nhµ nghiªn cøu ®-a
ra c¸c quan ®iÓm sau: Quan ®iÓm 1: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc
kinh tÕ c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi dùa trªn c¬ së hiÖp t¸c vµ ph©n c«ng lao
®éng x· héi, bao gåm mét sè ng-êi lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª
®-îc chñ trang tr¹i tæ chøc trang bÞ nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn
hµnh ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
®îc nhµ níc b¶o hé”. Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh trang tr¹i lµ mét ®¬n vÞ
s¶n xuÊt hµng hãa trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ vai trß cña ng-êi chñ trang
tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Quan ®iÓm 2 cho r»ng: “Kinh tÕ
trang tr¹i lµ kinh tÕ hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng hãa ë møc ®é cao”. Quan ®iÓm
nµy cho thÊy ®Æc tr-ng c¬ b¶n quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt
hµng hãa nh-ng ch-a thÊy ®-îc vÞ trÝ, vai trß quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ ch-a thÊy ®-îc vai trß cña ng-êi chñ trang tr¹i.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
7
Quan ®iÓm 3 l¹i cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng
hãa trong n«ng, l©m, ng- nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ë n«ng th«n, cã
søc ®Çu t- lín, cã n¨ng lùc qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, cã
ph-¬ng thøc t¹o ra tû suÊt sinh lêi cao trªn ®ång vèn bá ra, cã tr×nh ®é ®-a thµnh
tùu khoa häc c«ng nghÖ míi kÕt tinh trong hµng hãa, t¹o ra søc c¹nh tranh trªn
thÞ trêng, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao”. Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng lµ tiÒn ®Ò chñ yÕu cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §ång
thêi, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß cña chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh
doanh cña trang tr¹i. Trong nghÞ quyÕt TW sè 06/NQ-TW ngµy 10/11/1998 còng
®· kh¼ng ®Þnh: “Trang tr¹i gia ®×nh, thùc chÊt lµ kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa víi
quy m« lín h¬n, sö dông lao ®éng, tiÒn vèn cña gia ®×nh lµ chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt
kinh doanh cã hiÖu qu¶”. XuÊt ph¸t tõ c¸c quan ®iÓm trªn, theo kh¸i niÖm chung
nhÊt vÒ kinh tÕ trang tr¹i lµ: Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬
së trong n«ng nghiÖp, lµ doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt ra n«ng s¶n hµng ho¸ dùa
trªn c¬ së hiÖp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi bao gåm c¶ lao ®éng gia ®×nh vµ
lao ®éng lµm thuª. ë c¸c trang tr¹i, chñ trang tr¹i ®Çu t- vèn, thuª m-ín phÇn
lín lao ®éng, thuª m-ín hoÆc mua s¾m c¸c t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó ho¹t ®éng kinh
doanh theo yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, ®-îc nhµ n-íc b¶o hé theo luËt
®Þnh.[tr.9-10, 19]
1.1.1.2 §Æc tr-ng cña kinh tÕ trang tr¹i
Kinh tÕ trang tr¹i ë n-íc ta ®-îc quan niÖm kh¸c h¼n víi kinh tÕ hé
n«ng d©n. Kinh tÕ hé n«ng d©n th-êng ®-îc hiÓu lµ kinh tÕ tiÓu n«ng, sö dông
lao ®éng gia ®×nh lµ chÝnh, chñ yÕu nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tiªu dïng cña
hé gia ®×nh. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc kinh tÕ n«ng nghiÖp mang tÝnh
s¶n xuÊt hµng ho¸, cã sö dông lao ®éng thuª ngoµi, s¶n xuÊt víi môc tiªu
chÝnh ®Ó phôc vô thÞ tr-êng.
Kinh tÕ trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc tr-ng sau:[tr.19- 22, 1]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
8
a. S¶n xuÊt mang tÝnh hµng ho¸: Kinh tÕ trang tr¹i chñ yÕu lµ s¶n xuÊt
ra hµng ho¸ vµ dÞch vô ngµy cµng nhiÒu ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr-êng ®Ó thu
®-îc lîi nhuËn, tÝch luü vèn nh»m ph¸t triÓn më réng ®-îc quy m« s¶n xuÊt.
Cßn hé tiÓu n«ng chØ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu ®Ó tù ®¸p øng nh÷ng
nhu cÇu hµng ngµy cña gia ®×nh. Th«ng th-êng, ng-êi n«ng d©n ph¶i trÝch mét
l-îng s¶n phÈn lµm ra cña m×nh ®em b¸n ®Ó cã tiÒn chi tiªu cho c¸c nhu cÇu
t¸i s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t th-êng ngµy cña gia ®×nh nh-ng phÇn b¸n ®ã kh«ng
nh»m môc ®Ých kinh doanh thu lîi nhuËn vµ më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt.
b. Tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸: HiÖn nay, trong s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp chia ra lµm 3 cÊp ®é: C¸c xÝ nghiÖp, l©m tr-êng, n«ng tr-êng s¶n
xuÊt hµng ho¸ theo h-íng chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸ cao nhÊt. Kinh tÕ hé
n«ng nghiÖp s¶n xuÊt chØ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña gia ®×nh, ®©y lµ kiÓu s¶n
xuÊt manh món, nhá lÎ kh«ng mang tÝnh chuyªn m«n ho¸. Kinh tÕ trang tr¹i
thuéc lo¹i gi÷a, ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi môc ®Ých kinh doanh. Quy m« s¶n
xuÊt, vèn ®Çu t-, trang thiÕt bÞ, lao ®éng… lín h¬n nhiÒu víi kinh tÕ hé. Do
vËy, sÏ t¹o ra khèi l-îng s¶n phÈm v-ît nhu cÇu cña gia ®×nh ®Ó thµnh hµng
ho¸ cung cÊp cho thÞ tr-êng. MÆt kh¸c, do môc tiªu lµ lîi nhuËn nªn s¶n xuÊt
kinh doanh ë trang tr¹i ph¶i ®i vµo chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸.
c. Tr×nh ®é ¸p dông khoa häc kü thuËt: So víi kinh tÕ n«ng hé, kinh tÕ
trang tr¹i víi môc tiªu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ b¸n ra thÞ tr-êng ®Ó thu l·i. Do
vËy, ®Çu t- ®Ó trang bÞ vµ ¸p dông nh÷ng kü thuËt míi cho viÖc s¶n xuÊt kinh
doanh n»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l-îng cho s¶n phÈm. ChØ cã nh- vËy,
kinh tÕ trang tr¹i míi s¶n xuÊt ra khèi l-îng hµng ho¸ cã søc c¹nh tranh trªn
thÞ tr-êng. Râ rµng, ®Ó chuyÓn tõ kinh tÕ hé n«ng d©n b×nh th-êng sang lµm
chñ trang tr¹i lµ mét b-íc chuyÓn biÕn vÒ chÊt trªn nhiÒu lÜnh vùc, tõ t- duy
®Õn tr×nh ®é kü thuËt, qu¶n lý vµ phong c¸ch lµm ¨n míi trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng ®¸p øng nhu cÇu tÊt yÕu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
n«ng nghiÖp, n«ng th«n.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
9
d. Mèi quan hÖ víi thÞ tr-êng: §èi víi kinh tÕ trang tr¹i, viÖc h¹ch to¸n
d-íi h×nh thøc gi¸ trÞ lµ tèi cÇn thiÕt. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i lu«n
g¾n chÆt víi thÞ tr-êng, lÊy thÞ tr-êng vµ lîi nhuËn lµ môc tiªu, lµ ®Ých cuèi
cïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Do vËy, chñ trang tr¹i ph¶i
lu«n t×m hiÓu, nghiªn cøu thÞ tr-êng trong vµ ngoµi vïng, tõ ®ã t×m ra xu
h-íng nhu cÇu cña thÞ tr-êng ®Ó cã chiÕn l-îc s¶n xuÊt kinh doanh vµ
marketing cho s¶n phÈm hµng ho¸ cña trang tr¹i m×nh.
e. Chñ trang tr¹i - nhµ kinh doanh: Tuy kh«ng h×nh thµnh bé m¸y tæ
chøc qu¶n lý, chñ yÕu lµ sö dông lao ®éng cña gia ®×nh, viÖc thuª m-ín lao
®éng chØ ph¸t sinh khi thùc sù cÇn thiÕt víi quy m« h¹n chÕ (tuy hiÖn nay mét
sè trang tr¹i quy m« t-¬ng ®èi lín ®· thuª lao ®éng th-êng xuyªn). Chñ trang
tr¹i lµ ng-êi cã ®Çu ãc tæ chøc, biÕt ho¹ch to¸n lç, l·i, cã khao kh¸t vµ tham
väng lµm giµu.
1.1.1.3 Trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
a. C¸c ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng [tr.25-33, 11]
* §èi víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ m«i tr-êng kinh tÕ vµ ph¸p lý:
Thø nhÊt, Cã sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ phï hîp cña nhµ n-íc. Sù t¸c
®éng cña nhµ n-íc cã vai trß to lín trong viÖc t¹o m«i tr-êng kinh tÕ vµ ph¸p
lý ®Ó c¸c m« h×nh trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña
nhµ n-íc sÏ thóc ®Èy lµm cho kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Sù t¸c
®éng cña nhµ n-íc ®-îc thùc hiÖn th«ng qua:
- §Þnh h-íng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i th«ng
qua quy ho¹ch ph¸t triÓn vµ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi theo
h-íng khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i. Trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch th×
chÝnh s¸ch vÒ ruéng ®Êt, thÞ tr-êng, khoa häc c«ng nghÖ, ®Çu t- cã vai trß hÕt
søc quan träng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
10
- KhuyÕn khÝch sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i qua biÖn
ph¸p ®ßn bÈy kinh tÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vµ
khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ phôc vô cho kinh tÕ trang tr¹i.
- Hç trî nguån lùc cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i
nh- hç trî kinh phÝ cho ®µo t¹o chñ trang tr¹i, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, hç trî
chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt…
Thø hai, Cã quü ruéng ®Êt cÇn thiÕt vµ cã chÝnh s¸ch ®Ó tËp trung
ruéng ®Êt. Nhµ n-íc ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Êt ®ai hîp lý theo ph-¬ng ch©m: ®Êt
®ai ph¶i thuéc vÒ nh÷ng ng-êi sö dông chóng cã hiÖu qu¶, tøc lµ chÝnh s¸ch
ruéng ®Êt cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho sù tËp trung ruéng ®Êt mét c¸ch hîp lý,
vµo nh÷ng ng-êi cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn sö dông ruéng ®Êt cã hiÖu qu¶.
Thø ba, cã sù hç trî cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. Sù ph¸t triÓn
cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ mét trong c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa
hÕt søc quan träng ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i.
Bëi v×, trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp cã quy
m« lín h¬n kinh tÕ n«ng hé, môc ®Ých s¶n xuÊt cña trang tr¹i lµ t¹o ra s¶n
phÈm ®Ó b¸n, nÕu kh«ng cã sù hç trî ®¾c lùc cña cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn th×
ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña trang tr¹i sÏ bÞ ¶nh h-ëng rÊt lín. Sù ph¸t triÓn cña
c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ nh©n tè kÝch cung cña trang tr¹i, v× c«ng nghiÖp chÕ
biÕn ph¸t triÓn sÏ t¹o thÞ tr-êng réng lín vµ æn ®Þnh cho c¸c trang tr¹i. Cã thÓ
chñ ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cho mèi quan hÖ qua l¹i, hç trî nhau gi÷a s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn theo hai h-íng:
- H×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trªn c¬ së ®ã
x©y dùng c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vïng
chuyªn m«n hãa, viÖc gi¶i quyÕt nhu cÇu chÕ biÕn lóc ®Çu t¹m thêi th«ng qua
c¸c c¬ së chÕ biÕn thñ c«ng hoÆc chuyÓn sang chÕ biÕn ë c¸c vïng kh¸c.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
11
- X¸c ®Þnh quy m« cña vïng nguyªn liÖu, tiÕn hµnh x©y dùng c¬ së chÕ
biÕn. TÝnh to¸n tiÕn ®é x©y dùng c¸c nhµ m¸y ®Ó x©y dùng vïng nguyªn liÖu,
sau khi nhµ m¸y x©y dùng xong cã nguyªn liÖu ngay ®Ó nhµ m¸y ho¹t ®éng.
Thø t-, cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña kÕt cÊu h¹ tÇng, tr-íc hÕt lµ giao
th«ng vµ thñy lîi. KÕt cÊu h¹ tÇng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bao gåm: ®-êng
giao th«ng, thñy lîi, ®iÖn… lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt kü thuËt rÊt cÇn thiÕt
®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nã gãp phÇn quan träng ®Ó ng-êi s¶n
xuÊt kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña tù nhiªn, ®¸p øng yªu cÇu sinh
häc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ yªu cÇu cña s¶n xuÊt hµng hãa, nhÊt lµ trong
®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng.
Thø n¨m, cã sù h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chuyªn m«n
hãa. Sù h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã ¶nh
h-ëng tÝch cùc râ rÖt tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i v× c¸c
vïng chuyªn canh tËp trung lu«n g¾n liÒn víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiªu thô s¶n phÈm cña trang tr¹i. §Ó h×nh thµnh vïng
chuyªn m«n hãa, ng-êi ta ph¶i tiÕn hµnh ph©n vïng ®Ó bè trÝ c©y trång, vËt
nu«i thÝch hîp, t¹o c¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c ph-¬ng ¸n s¶n xuÊt s¶n phÈm
th«ng qua x©y dùng c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt vµ sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh
tÕ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo h-íng chuyªn canh.
Thø s¸u, cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ
trong n«ng nghiÖp. Sù liªn kÕt trong kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ngµy cµng
cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña chñ trang tr¹i. §Ó ph¸t triÓn
c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ trong n«ng nghiÖp, mét mÆt ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn
cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ kinh doanh n«ng nghiÖp d-íi
c¸c h×nh thøc kh¸c nhau theo h-íng ph¸t huy -u thÕ cña c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ. MÆt kh¸c, ph¶i t¹o lËp m«i tr-êng thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ kinh doanh
liªn kÕt víi nhau trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã, ®Æc biÖt
l-u ý tíi viÖc ph¸t triÓn c¸c hîp t¸c x· vµ c¸c h×nh thøc hîp t¸c tù nguyÖn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
12
trong lÜnh vùc dÞch vô hç trî n«ng nghiÖp, cã tÝnh ®Õn ®Æc thï cña s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng.
Thø b¶y, cã m«i tr-êng ph¸p lý thuËn lîi cho trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn.
* C¸c ®iÒu kiÖn ®èi víi trang tr¹i vµ chñ trang tr¹i:
- Chñ trang tr¹i ph¶i lµ ng-êi cã ý chÝ vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ
n«ng. N«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt nÆng nhäc, phøc t¹p, møc sinh lêi thÊp,
rñi ro cao. V× vËy, søc thu hót ®Çu t- cña n«ng nghiÖp kÐm h¬n c¸c ngµnh
kh¸c. Trong khi ®ã, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h-íng kinh tÕ trang tr¹i cÇn
cã sù ®Çu t- tiÒn cña, tri thøc vµ c«ng søc lín h¬n nhiÒu so víi n«ng hé ®Ó s¶n
xuÊt kinh doanh. V× vËy, ®iÒu kiÖn trªn lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan
träng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trang tr¹i. ChØ cã nh÷ng ng-êi cã ý chÝ
vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ n«ng míi d¸m ®Çu t- tiÒn cña, tri thøc vµ c«ng
søc vµo nghÒ n«ng lêi Ýt, rñi ro nhiÒu.
- Ng-êi chñ trang tr¹i ph¶i cã sù tÝch lòy nhÊt ®Þnh vÒ kinh nghiÖm s¶n
xuÊt, vÒ tri thøc vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh. VÒ nguån gèc h×nh
thµnh, ®a sè c¸c trang tr¹i h×nh thµnh tõ sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt cña kinh tÕ
n«ng hé. Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn ®ã lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy c¸c yÕu tè vËt chÊt ®Ó
h×nh thµnh trang tr¹i, ®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy kinh nghiÖm s¶n
xuÊt, tÝch lòy tri thøc vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn thùc tÕ, khi ng-êi
chñ trang tr¹i cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt, cã tr×nh ®é vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n
xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp th× míi d¸m ®Çu t- kinh doanh vµ míi biÕt ®Çu
t- kinh doanh c©y, con nµo ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr-êng. §Ó ®¸p øng yªu cÇu
trªn, ngoµi sù tÝch lòy cña b¶n th©n chñ trang tr¹i cÇn cã sù hç trî cña nhµ
n-íc vÒ nguån lùc vµ tæ chøc ®Ó cã thÓ truyÒn t¶i c¸c tiÕn bé khoa häc kü
thuËt n«ng nghiÖp, kiÕn thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh… cho c¸c chñ trang
tr¹i vµ c¸c chñ hé n«ng nghiÖp.
- Cã sù tËp trung tíi quy m« nhÊt ®Þnh vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, tr-íc hÕt
lµ ruéng ®Êt vµ tiÒn vèn. Trang tr¹i lµ mét ph-¬ng thøc kinh doanh n«ng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
13
nghiÖp, lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh c¬ së trong n«ng nghiÖp cã quy m«
lín h¬n n«ng hé. ChØ khi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®-îc tËp trung tíi quy m« nhÊt
®Þnh th× míi cã s¶n xuÊt hµng hãa, míi cã trang tr¹i.
- Qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i ph¶i dùa vµo c¬ së h¹ch
to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i lµ
ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng hãa víi môc ®Ých chñ yÕu lµ t¹o thu nhËp vµ cã lîi
nhuËn cao. §iÒu ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn ®-îc khi trang tr¹i s¶n xuÊt s¶n phÈm
víi gi¸ thµnh thÊp h¬n gi¸ b¸n trung b×nh cña x· héi. Muèn cã s¶n phÈm gi¸
thµnh h¹, mét mÆt trang tr¹i ph¶i lùa chän lo¹i s¶n phÈm mµ trang tr¹i cã -u
thÕ s¶n xuÊt nhÊt (tøc cã lîi thÕ kinh doanh), ph¶i kÕt hîp gi÷a chuyªn m«n
hãa víi ph¸t triÓn tæng hîp, mÆt kh¸c ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch
ho¹t ®éng kinh doanh. Bëi v×, cã thùc hiÖn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng
kinh doanh trang tr¹i míi tÝnh to¸n ®-îc gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó biÕt viÖc s¶n
xuÊt cã l·i hay kh«ng, cã nªn tiÕp tôc s¶n xuÊt hay kh«ng? Th«ng qua thùc
hiÖn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh trang tr¹i míi kiÓm so¸t
®-îc c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, míi t×m ra c¸c kh©u ®Çu t- ch-a hîp lý, c¸c tiÒm
n¨ng ch-a khai th¸c ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc, nh»m h¹ gi¸ thµnh, t¨ng n¨ng
suÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.
§Ó thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh doanh trong c¸c trang tr¹i cÇn chó ý hai vÊn ®Ò:
- CÇn tæ chøc viÖc ®µo t¹o kiÕn thøc h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh
cho c¸c chñ trang tr¹i còng nh- ng-êi qu¶n lý trang tr¹i.
- CÇn cã chÕ ®é kÕ to¸n thèng nhÊt cho c¸c trang tr¹i, phï hîp víi ®Æc
®iÓm cña trang tr¹i, lµm c¬ së cho c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh.
b. Trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ s¶n phÈm hµng hãa
C¸c trang tr¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng
C¸c trang tr¹i ë c¸c n-íc cã nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®-îc chuyªn
m«n hãa, cã sù liªn kÕt chÆt chÏ tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm theo c¬ chÕ
thÞ tr-êng më, biÓu hiÖn:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
14
- C¸c trang tr¹i lùa chän mua vËt t-, m¸y mãc vµ b¸n n«ng s¶n phÈm
cña m×nh ra thÞ tr-êng theo h-íng cã lîi nhÊt.
- Cã sù hç trî cña c¸c hîp t¸c x· trang tr¹i, c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh s¶n
xuÊt, cßn hîp t¸c x· lo c¸c dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra.
- Nhµ n-íc cã c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc can thiÖp gi¸n tiÕp vµo thÞ tr-êng
n«ng s¶n th«ng qua c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ t¹o sù c©n b»ng vÒ cung cÇu trªn thÞ
tr-êng nh»m ®iÒu tiÕt chèng khñng ho¶ng. B»ng nh÷ng biÖn ph¸p ®ã, nhµ
n-íc h-íng dÉn c¸c trang tr¹i t¨ng hoÆc gi¶m s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng s¶n.
Trong tr-êng hîp gi¶m s¶n xuÊt, nhµ n-íc sÏ ®Òn bï kho¶n thiÖt h¹i t-¬ng
øng, nhµ n-íc cßn mua c¸c n«ng s¶n thõa cña c¸c trang tr¹i theo gi¸ ®¶m b¶o.
Kh¸i niÖm vÒ S¶n phÈm hµng hãa [tr.77-85, 13]
Khi nãi vÒ s¶n phÈm hµng hãa theo quan niÖm th«ng th-êng ng-êi ta
th-êng quy nã vÒ mÆt h×nh thøc tån t¹i cô thÓ, víi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè c¬, lý, hãa
tÝnh cña nã. Hay nãi kh¸c ®i, s¶n phÈm hµng hãa lµ c¸i mµ ta cã thÓ quan s¸t ®-îc,
c©n, ®o, ®ong ®Õm ®-îc vµ ®-îc trao ®æi trªn thÞ tr-êng. Nã cã thÓ lµ s¶n phÈm
cña tù nhiªn hoÆc lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng-êi.
Theo quan ®iÓm cña Marketing, s¶n phÈm hµng hãa ®-îc hiÓu theo mét
quan ®iÓm réng h¬n nhiÒu. Theo quan ®iÓm nµy, s¶n phÈm hµng hãa ®-îc
hiÓu lµ: “c¸i g× ®ã” nh»m ®Ó tháa m·n nhu cÇu vÒ mong muèn cña con ngêi
vµ ®îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh trao ®æi trªn thÞ trêng. “C¸i g× ®ã” ë
®©y bao gåm c¶ yÕu tè vËt chÊt vµ phi vËt chÊt, ®ång thêi ngay c¶ trong s¶n
phÈm hµng hãa vËt chÊt còng chøa ®ùng c¸c yÕu tè phi vËt chÊt trong nã. Trªn
thùc tÕ s¶n phÈm hµng hãa ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa.
§¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa lµ mÆt chÝnh thÓ riªng biÖt, ®-îc ®Æc tr-ng bëi c¸c
th-íc ®o nh-: ®é lín, gi¸ c¶, h×nh thøc bªn ngoµi vµ c¸c ®Æc tÝnh kh¸c cña s¶n
phÈm hµng hãa.
S¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp lµ “c¸i g× ®ã” ®îc t¹o ra tõ ho¹t ®éng
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo nghÜa réng (bao gåm c¶ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
15
vô) ®-îc trao ®æi trªn thÞ tr-êng nh»m tháa m·n nhu cÇu tiªu dïng cña con
ng-êi vµ s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp.
CÊp ®é vµ yÕu tè cÊu thµnh s¶n phÈm hµng hãa
§¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa vèn lµ mét chØnh thÓ hoµn chØnh chøa ®ùng
nh÷ng yÕu tè, ®Æc tÝnh vµ th«ng tin kh¸c nhau vÒ mÆt s¶n phÈm hµng hãa.
Theo quan ®iÓm Marketing ng-êi ta s¾p xÕp c¸c yÕu tè, ®Æc tÝnh, th«ng tin
theo ba cÊp ®é víi c¸c chøc n¨ng marketing kh¸c nhau.
- CÊp ®é c¬ b¶n cña hµng hãa: s¶n phÈm c¬ b¶n (s¶n phÈm ý t-ëng).
- CÊp ®é s¶n phÈm hiÖn thùc: ®ã lµ cÊp ®é thÓ hiÖn nh÷ng thuéc tÝnh
®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa ph¶n ¸nh sù cã mÆt trªn thùc tÕ cña s¶n
phÈm hµng hãa. C¸c yÕu tè ®ã th-êng lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm,
kiÓu d¸ng, bao gãi, nh·n hiÖu…
- CÊp ®é s¶n phÈm bæ sung: lµ cÊp ®é ë ®ã s¶n phÈm ®-îc bæ sung thªm
nh÷ng dÞch vô nh»m tháa m·n h¬n n÷a sù mong ®îi cña kh¸ch hµng. CÊp ®é
nµy th-êng thÓ hiÖn c¸c dÞch vô nh-: l¾p ®Æt, b¶o hµnh, dÞch vô thanh to¸n…
- CÊp ®é s¶n phÈm tiÒm n¨ng: lµ cÊp ®é mµ ë ®ã s¶n phÈm chøa ®ùng
c¸c yÕu tè g©y sù chó ý, thu hót kh¸ch hµng vµ xóc tiÕn b¸n hµng.
§Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp
- §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm tiªu dïng cuèi cïng: S¶n phÈm tiªu dïng cuèi
cïng lµ s¶n phÈm ®-îc b¸n cho ng-êi mua nh»m ®Ó tháa m·n nhu cÇu lîi Ých
c¸ nh©n cña hä. §èi víi lo¹i s¶n phÈm nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh sau:
+ §a d¹ng vÒ s¶n phÈm, ®a d¹ng vÒ phÈm cÊp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu kh¸c
nhau cña ng-êi tiªu dïng.
+ NhiÒu s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng thay thÕ cho nhau trong qu¸ tr×nh tiªu dïng.
+ ThÞ tr-êng ph©n bè réng.
+ S¶n phÈm n«ng s¶n Ýt co d·n.
+ Mét bé phËn lín n«ng s¶n ®-îc tiªu dïng d-íi d¹ng t-¬i sèng nh-
rau, qu¶, trøng, s÷a… liªn quan ®Õn vËn chuyÓn, b¶o qu¶n…
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
16
+ C¸c n«ng s¶n chñ yÕu lµ tiªu dïng cho con ng-êi, do vËy vÊn ®Ò chÊt
l-îng, an toµn s¶n phÈm ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh nhÊt ®Þnh.
+ S¶n phÈm cã tÝnh mïa vô.
- §Æc ®iÓm cña hµng hãa tiªu dïng trung gian: N«ng s¶n tiªu dïng
trung gian lµ n«ng s¶n tiªu dïng qua chÕ biÕn hoÆc qua mét sè dÞch vô cña tæ
chøc trung gian. Lo¹i n«ng s¶n nµy th-êng cã c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau:
+ §é ®ång ®Òu vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm cao.
+ Gi¸ c¶ t-¬ng ®èi æn ®Þnh.
+ Gi¸ trÞ cña n«ng s¶n ®-îc t¨ng thªm do bæ sung c¸c dÞch vô vµo trong
s¶n phÈm.
+ ThÞ tr-êng tËp trung h¬n víi n«ng s¶n tiªu dïng cuèi cïng.
+ C¸c s¶n phÈm th-êng cã sù kh¸c biÖt ®Ó ®Þnh vÞ trªn thÞ tr-êng.
- §Æc ®iÓm n«ng s¶n lµ t- liÖu s¶n xuÊt: Mét bé phËn n«ng s¶n quay trë
l¹i víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau víi t- c¸ch lµ t- liÖu s¶n xuÊt (h¹t gièng, con
gièng) cùc kú quan träng. TÝnh chÊt quan träng thÓ hiÖn ë nh÷ng vÊn ®Ò sau:
+ N«ng s¶n ®ßi hái nh÷ng tiªu chuÈn chÊt l-îng cao.
+ QuyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau.
+ ThÝch nghi víi ®iÒu kiÖn cña tõng vïng sinh th¸i.
+ Lu«n chÞu ¸p lùc cña sù thay thÕ.
+ C¬ héi thµnh c«ng vµ rñi ro lín trong kinh doanh.
1.1.1.4 Nh÷ng tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh hé lµ trang tr¹i
Ngµy 23/6/2000 Liªn Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n - Tæng
côc Thèng kª ®· ký v¨n b¶n sè 69/TTLB/BNN-TCTK h-íng dÉn tiªu chÝ ®Ó
x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i. Néi dung v¨n b¶n nh- sau: [18]
C¸c ®èi t-îng, ngµnh s¶n xuÊt ®-îc xem xÐt ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ
trang tr¹i gåm: Hé n«ng d©n, hé c«ng nh©n Nhµ n-íc vµ lùc l-îng vò trang ®·
nghØ h-u, c¸c lo¹i hé thµnh thÞ vµ c¸c c¸ nh©n chuyªn s¶n xuÊt (bao gåm n«ng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
17
nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n) hoÆc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chÝnh,
cã kiªm nhiÖm c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n.
Tiªu chÝ ®Þnh l-îng ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ trang tr¹i: Mét hé s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n ®-îc x¸c ®Þnh lµ trang tr¹i ph¶i
®¹t ®-îc hai tiªu chÝ ®Þnh l-îng sau ®©y:
1. Gi¸ trÞ s¶n l-îng hµng ho¸ vµ dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m:
- §èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung tõ 40 triÖu trë lªn.
- §èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn tõ 50 triÖu trë lªn.
2. Quy m« s¶n xuÊt ph¶i t-¬ng ®èi lín vµ v-ît tréi so víi kinh tÕ n«ng
hé t-¬ng øng víi tõng ngµnh s¶n xuÊt vµ vïng kinh tÕ.
a. Trang tr¹i trång trät
- Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m:
+ Tõ 2 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung.
+ Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn.
- Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m:
+ Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung.
+ Tõ 5 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn.
- Trang tr¹i l©m nghiÖp:
+ Tõ 10 ha trë lªn ®èi víi tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ n-íc.
b. Trang tr¹i ch¨n nu«i
- Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc :
+ Ch¨n nu«i sinh s¶n, lÊy s÷a cã th-êng xuyªn tõ 10 con trë lªn.
+ Ch¨n nu«i lÊy thÞt cã th-êng xuyªn tõ 50 con trë lªn.
- Ch¨n nu«i gia sóc:
+ Ch¨n nu«i sinh s¶n cã th-êng xuyªn ®èi víi lîn 20 con trë lªn, ®èi
víi dª, cõu tõ 100 con trë lªn.
+ Ch¨n nu«i lîn thÞt cã th-êng xuyªn tõ 100 con trë lªn (kh«ng kÓ lîn
s÷a), dª thÞt tõ 200 con trë lªn.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
18
- Ch¨n nu«i gia cÇm: gµ, vÞt, ngan, ngçng…
+ Cã th-êng xuyªn tõ 2000 con trë lªn (kh«ng tÝnh sè ®Çu con d-íi 7
ngµy tuæi).
c. Trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n: DiÖn tÝch mÆt n-íc ®Ó nu«i trång thuû
s¶n cã tõ 2 ha trë lªn (riªng ®èi víi nu«i t«m thÞt theo kiÓu c«ng nghiÖp tõ 1
ha trë lªn).
d. §èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n cã
tÝnh chÊt ®Æc thï nh-: trång hoa, c©y c¶nh, trång nÊm, nu«i ong, gièng thñy
s¶n vµ thuû ®Æc s¶n, th× tiªu chÝ x¸c ®Þnh lµ gi¸ trÞ s¶n l-îng hµng ho¸.
1.1.1.5 Nh÷ng yÕu tè ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i
a. §iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr-êng
- Sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ kÞp thêi cña Nhµ n-íc. Nhµ n-íc ®· cã nh÷ng
chñ tr-¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc. Trong n«ng nghiÖp, c«ng nhËn hé n«ng
d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ë n«ng th«n, thõa nhËn ®Þa vÞ ph¸p lý b×nh ®¼ng
cña hä tr-íc ph¸p luËt, Nhµ n-íc giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho c¸c hé
n«ng d©n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó trang tr¹i gia ®×nh ph¸t triÓn.
- C¸c chÝnh s¸ch vÒ tÝn dông, trî gi¸ ®Çu vµo, ®Çu ra hoÆc t¹m tr÷ n«ng
s¶n hµng ho¸, miÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp ®èi víi c¸c trang tr¹i ®· t¹o ra
nh÷ng thuËn lîi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ
trang tr¹i. MÆt kh¸c, Nhµ n-íc cßn qu¶n lý, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn
®óng h-íng, kh¾c phôc nh÷ng biÕn ®éng bÊt æn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng g©y
thiÖt h¹i cho ng-êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong nh÷ng b-íc th¨ng trÇm cña
nÒn kinh kÕ thÞ tr-êng, b¶o vÖ lîi Ých cña ng-êi n«ng d©n.
- Sù h×nh thµnh nh÷ng trung t©m, c¬ së thua mua, chÕ biÕn n«ng s¶n.
§©y lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tiªu thô khèi l-îng lín n«ng s¶n
n«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra ®Ó t¹o ra nh÷ng n«ng s¶n hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ
cao h¬n. Tõ ®ã, sÏ thóc ®Èy c¸c trang tr¹i tËp trung vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ theo
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
19
h-íng chuyªn m«n ho¸ xung quanh c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Ch¼ng h¹n, trang tr¹i
chuyªn trång mÝa xung quanh nhµ m¸y ®-êng, trang tr¹i trång chÌ xung
quanh nhµ m¸y chÌ, trang tr¹i ch¨n nu«i bß s÷a xung quanh nhµ m¸y chÕ biÕn
s÷a… ®· t¹o ra mét mèi liªn kÕt h÷u c¬, bÒn v÷ng n«ng - c«ng nghiÖp thóc
®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn th× míi t¹o ra nh÷ng
®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña c«ng
nghiÖp chÕ biÕn l¹i dÉn ®Õn n¶y sinh nhu cÇu cung cÊp nguyªn liÖu. §ã lµ
nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy m¹ng mÏ sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c
trang tr¹i ë n-íc ta.
- Sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng. Kh«ng gièng nh- c¸c ngµnh kinh tÕ
kh¸c, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®-îc ph©n bè trªn ®Þa bµn réng kh¾p trªn mäi
vïng miÒn trong n-íc. Do vËy, c¬ së h¹ tÇng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã
vai trß rÊt quan träng, ®Æc biÖt ®-êng giao th«ng lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®èi
víi nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ nãi chung, ®èi víi s¶n xuÊt cña trang tr¹i nãi
riªng. Cã ®-êng giao th«ng th× vËt t- s¶n xuÊt (gièng, vËt nu«i, ph©n bãn…)
míi ®-îc ®-a ®Õn s¶n xuÊt kÞp thêi vµ s¶n phÈn hµng ho¸ míi ®-îc ®-a ®i tiªu
thô ®Õn c¸c nhµ m¸y, ®Õn thÞ tr-êng ®-îc nhanh chãng. §èi víi nh÷ng s¶n
phÈm t-¬i sèng dÔ h- háng th× kh©u vËn chuyÓn gÇn nh- quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ
kinh tÕ cña hµng ho¸. HÖ thèng giao th«ng ®a d¹ng vµ thuû lîi cßn lµ ®iÒu
kiÖn t¹o ra mèi quan hÖ liªn kÕt gÇn gòi gi÷a c¸c c¬ së tiªu thô hµng ho¸ n«ng
s¶n vµ c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt. §èi t-îng cña c¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ c©y
trång vµ vËt nu«i, mµ trong ®êi sèng cña chóng n-íc cã vÞ trÝ sè mét. Do vËy,
trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, viÖc cung cÊp n-íc còng nh- viÖc phßng chèng lò
lôt, ngËp óng lµ biÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn b×nh
th-êng cña chóng. §Æc biÖt, s¶n xuÊt ë c¸c trang tr¹i, yªu cÇu ph¶i cã hÖ
thèng thuû lîi ®¶m b¶o cho n¨ng suÊt c©y trång ®¹t cao, æn ®Þnh, n©ng cao
diÖn tÝch gieo trång vµ cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ ®-îc nh÷ng rñi ro. Môc ®Ých cuèi
cïng cña trang tr¹i lµ thu ®-îc lîi nhuËn cao. Do vËy, yÕu tè thÞ tr-êng lµ yÕu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
20
tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®-îc trong c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t
triÓn kinh tÕ trang tr¹i, v× thÞ tr-êng lµ n¬i trao ®æi, giao l-u hµng ho¸. Tr-íc
hÕt, chî lµ n¬i tËp trung nhiÒu ng-êi mua, ng-êi bu«n b¸n, v× vËy, sù h×nh
thµnh nh÷ng khu chî t¹i nh÷ng côm x·, nh÷ng ®Çu mèi giao th«ng sÏ thóc ®Èy
c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt t¨ng khèi l-îng vµ t¨ng chÊt l-îng s¶n phÈm ®Ó t¨ng
søc c¹nh tranh.
- Sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt. Quy m« vµ ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai cña mçi
trang tr¹i th-êng cã sù thay ®æi, tuy nhiªn sù thay ®æi nµy l¹i n»m trong mét
giíi h¹n nhÊt ®Þnh, viÖc t¨ng hÖ sè sö dông ®Êt còng cã giíi h¹n, con ®-êng
më réng t¨ng khèi l-îng vµ chÊt l-îng s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i chÝnh lµ ¸p
dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi, viÖc sö dông c¸c
gièng míi ®· ®-a n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i t¨ng nhanh. Ngµy nay, viÖc ®-a
c«ng nghÖ sinh häc vµo trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sÏ cßn høa hÑn nh÷ng
triÓn väng vµ kÕt qu¶ phi th-êng trong thùc tÕ s¶n xuÊt cña n-íc ta.
b. Nguån lùc bªn trong cña trang tr¹i
Trong mét m«i tr-êng kinh tÕ x· héi nh- nhau, kh«ng ph¶i bÊt cø hé
n«ng d©n nµo còng ph¸t triÓn thµnh trang tr¹i. Con ®-êng khëi sù vµ æn ®Þnh
cña mçi trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. §ã lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn riªng
cña mçi trang tr¹i. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã bao gåm:
PhÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña chñ trang tr¹i: lµ ng-êi t¹o dùng vµ ®iÒu
hµnh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i, sù h-ng thÞnh hay thÊt
b¹i cña trang tr¹i ®Òu phôc thuéc n¨ng lùc cña chñ trang tr¹i. Do vËy, ®ßi hái
chñ trang tr¹i ph¶i:
- Cã ý trÝ v-¬n lªn tho¸t khái nghÌo nµn, kiªn ®Þnh môc tiªu ®· ®Ò ra,
ph¶i thùc sù th«i thóc bëi ý trÝ v-¬n lªn, chÊp nhËn gian khæ, m¹o hiÓm ®Ó t×m
h-íng ®i lªn. Tuy nhiªn, còng kh«ng ®-îc bång bét, ®Ò ra nh÷ng kÕ ho¹ch
kh«ng t-ëng, v-ît qu¸ víi ®iÒu kiÖn cña m×nh mµ ph¶i ®Æt ra nh÷ng kÕ ho¹ch
cã tÝnh kh¶ thi.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
Tr-êng ®¹i häc kinh tÕ vµ qu¶n trÞ kinh doanh
-----------------------------------------------
Nguyễn Thị Phương Hảo
NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC
TRANG TRẠI Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp
Mã số: 60 - 31 - 10
Luận văn thạc sỹ kinh tế
Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TS. Ng« Xu©n Hoµng
Thái nguyên, năm 2007
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
2
Më §Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Tr¶i qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng, §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh vai trß to lín vµ vÞ
trÝ quan träng cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. C«ng cuéc ®æi
míi cña §¶ng ta trong nh÷ng n¨m qua còng lÊy n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµm ®Þa
bµn träng ®iÓm, lµ kh©u ®ét ph¸ vµ ®· giµnh ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Sau h¬n
20 n¨m ®æi míi (1986 -2007), N«ng nghiÖp, n«ng th«n n-íc ta ®· cã nhiÒu thay
®æi: tõ mét n-íc ph¶i nhËp khÈu l-¬ng thùc, nay ®· trë thµnh n-íc cã s¶n l-îng
g¹o xuÊt khÈu cao trªn thÕ giíi vµ xuÊt khÈu thªm nhiÒu hµng ho¸ n«ng s¶n kh¸c.
Hµng n«ng s¶n chiÕm tû trong lín trong tæng sè hµng xuÊt khÈu. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu
N«ng, L©m, Thuû s¶n chiÕm trªn 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong nh÷ng
n¨m gÇn ®©y, n-íc ta ®· liªn tôc gi÷ v÷ng vÞ trÝ xuÊt khÈu n«ng s¶n hµng ®Çu trªn
thÕ giíi: ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu hå tiªu, ®øng thø hai vÒ xuÊt khÈu g¹o, cµ phª,
®øng thø n¨m vÒ diÖn tÝch trång chÌ… ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm thay ®æi bé mÆt
kinh tÕ cña x· héi n«ng th«n ViÖt Nam, tõ nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng l¹c hËu, tù cung
tù cÊp dÇn trë thµnh mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸. Ngµnh n«ng nghiÖp
n-íc ta ph¸t triÓn vµ ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín nh- vËy lµ sù héi tô cña nhiÒu
yÕu tè, trong ®ã cã sù ®ãng gãp cña c¸c m« h×nh trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i trªn
kh¾p c¶ n-íc ®· ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn v-ît bËc nµy.
Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ xu h-íng tÊt yÕu trong s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp, phï hîp víi quy luËt tù nhiªn. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc s¶n
xuÊt míi ë n-íc ta, nã më ra mét h-íng ®i kh¶ quan cho viÕc chuyÓn nÒn s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp theo h-íng hµng hãa. Nh÷ng n¨m qua, kinh tÕ trang tr¹i ®·
h×nh thµnh vµ t¨ng nhanh vÒ sè l-îng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia,
nh-ng chñ yÕu vÉn lµ trang tr¹i hé gia ®×nh.
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng, kinh tÕ trang tr¹i thÓ hiÖn sù -u viÖt
h¬n h¼n kinh tÕ hé n«ng d©n vÒ khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng, huy
®éng nguån vèn trong d©n, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
3
N«ng - L©m nghiÖp vµ Thuû s¶n, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu trong
n-íc vµ xuÊt khÈu; Thu hót mét lùc l-îng lao ®éng d- thõa ®¸ng kÓ ë n«ng
th«n, n©ng cao thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng-êi lao ®éng. Thùc tÕ ë
tØnh Th¸i Nguyªn cho thÊy, m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ mét kiÓu tæ chøc s¶n
xuÊt phï hîp víi ®Æc thï kinh tÕ n«ng th«n, lµ mét h-íng ®i ®óng ®¾n cña qu¸
tr×nh ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n Th¸i Nguyªn hiÖn nay.
Tuy nhiªn, trang tr¹i ë tØnh Th¸i Nguyªn nãi chung vµ huyÖn §ång Hû
nãi riªng ph¸t triÓn nhanh nh-ng lµ ph¸t triÓn tù ph¸t. §Æc biÖt lµ hiÖu qu¶ s¶n
xuÊt cña c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ch-a cao, ch-a t-¬ng xøng
víi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i. H¬n n÷a, trang tr¹i lµ lo¹i h×nh
s¶n xuÊt hµng hãa trong n«ng th«n nh-ng viÖc s¶n xuÊt hµng hãa vµ vÊn ®Ò
tiªu thô s¶n phÈm vÉn cßn h¹n chÕ, n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c trang t¹i trªn
thÞ tr-êng cßn yÕu. Do vËy, chç yÕu nhÊt cña c¸c trang tr¹i lµ thÞ tr-êng tiªu
thô s¶n phÈm, chñ yÕu vÊn lµ s¶n xuÊt hµng hãa th« t-¬i sèng, ch-a g¾n víi
ph¸t triÓn ngµnh nghÒ vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn ë n«ng th«n.
§ång Hû lµ mét huyÖn trung du miÒn nói cña tØnh Th¸i Nguyªn, cã
tiÒm n¨ng lín vÒ ®Êt n«ng, l©m nghiÖp. Ph¸t triÓn m« h×nh trang tr¹i lµ h-íng
®i ®óng ®¾n, cÇn ®-îc quan t©m gióp ®ì b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý. §Ó
c¸c m« h×nh trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû ph¸t triÓn ®óng h-íng, bÒn v÷ng th×
viÖc nghiªn cøu lý luËn vµ kh¶o s¸t thùc tiÔn vÒ trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû,
tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh
cña c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nh»m ph¸t triÓn lo¹i h×nh trang
tr¹i trªn ®Þa bµn HuyÖn §ång Hû cã ý nghÜa rÊt quan träng. V× vËy, t«i ®·
chän nghiªn cøu ®Ò tµi “N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c
trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn”.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
4
2. Môc tiªu nghiªn cøu
Môc tiªu chung:
§¸nh gi¸ ®-îc thùc tr¹ng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c trang tr¹i trong
®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng ë huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn nh»m ph¸t
hiÖn ra c¸c tiÒm n¨ng ch-a ®-îc khai th¸c. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p
n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c trang tr¹i, t¨ng thu nhËp, n©ng
cao ®êi sèng cña nh©n d©n trong vïng gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp, n«ng th«n trªn ®Þa bµn.
Môc tiªu cô thÓ:
- HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan
®Õn trang tr¹i vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i.
- §¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t×nh h×nh kinh tÕ - x·
héi cña huyÖn §ång Hû vµ ¶nh h-ëng cña chóng ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh cña
trang tr¹i trªn ®Þa bµn.
- Ph©n tÝch thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh, x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè
¶nh h-ëng ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i trªn ®Þa bµn
huyÖn §ång Hû.
- §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh
doanh cho c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë huyÖn §ång Hû.
3. §èi t-îng nghiªn cøu vµ Ph¹m vi nghiªn cøu
§èi t-îng nghiªn cøu: Nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ xu h-íng ph¸t triÓn
cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû.
Ph¹m vi nghiªn cøu: VÒ kh«ng gian: 89 trang tr¹i ®ñ tiªu chuÈn theo
tiªu chÝ ®¸nh gi¸ thuéc huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn. VÒ thêi gian: Sè
liÖu lÞch sö: chñ yÕu giai ®o¹n 2003-2006. Sè liÖu s¬ cÊp vÒ trang tr¹i ®-îc
®iÒu tra n¨m 2007.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
5
4. §ãng gãp míi cña luËn v¨n
VÒ lý luËn: ®Ò tµi hoµn thiÖn thªm phÇn lý luËn vÒ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, trang tr¹i vµ
s¶n phÈm hµng hãa (s¶n phÈm hµng hãa vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa
n«ng nghiÖp cña c¸c trang tr¹i). Vai trß, ý nghÜa kinh tÕ, x· héi, m«i tr-êng
cña trang tr¹i ë ViÖt Nam.
VÒ thùc tiÔn: ®Ò tµi ®Ò xuÊt ®-îc mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c m« h×nh trang tr¹i theo tõng vïng sinh th¸i,
hiÖu qu¶ trong sö dông vèn vay vµ kh©u tiªu thô s¶n phÈm.
5. Bè côc cña luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶, n©ng cao hiÖu
qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu.
Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn
§ång Hû tØnh Th¸i Nguyªn
Ch-¬ng 3: Gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh
doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû tØnh Th¸i Nguyªn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
6
Ch-¬ng 1
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶, n©ng
cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i vµ
ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
1.1 mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ trang tr¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶
s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i
1.1.1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i
1.1.1.1 Kh¸i niÖm vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë n-íc ta nhiÒu c¬ quan nghiªn cøu, c¬
quan qu¶n lý nhµ n-íc vµ nhiÒu nhµ khoa häc, nhµ qu¶n lý ®· quan t©m
nghiªn cøu vÒ kinh tÕ trang tr¹i. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®-îc ®Ò cËp nhiÒu lµ
kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i. §Ó lµm râ kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i, tr-íc hÕt
cÇn ph©n biÖt c¸c thuËt ng÷ “trang tr¹i” vµ “kinh tÕ trang tr¹i”. Trang tr¹i lµ c¬
së, lµ doanh nghiÖp kinh doanh n«ng nghiÖp cña mét hoÆc mét sè nhãm nhµ
kinh doanh.[19] §èi víi kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i, c¸c nhµ nghiªn cøu ®-a
ra c¸c quan ®iÓm sau: Quan ®iÓm 1: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc
kinh tÕ c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi dùa trªn c¬ së hiÖp t¸c vµ ph©n c«ng lao
®éng x· héi, bao gåm mét sè ng-êi lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª
®-îc chñ trang tr¹i tæ chøc trang bÞ nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn
hµnh ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
®îc nhµ níc b¶o hé”. Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh trang tr¹i lµ mét ®¬n vÞ
s¶n xuÊt hµng hãa trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ vai trß cña ng-êi chñ trang
tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Quan ®iÓm 2 cho r»ng: “Kinh tÕ
trang tr¹i lµ kinh tÕ hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng hãa ë møc ®é cao”. Quan ®iÓm
nµy cho thÊy ®Æc tr-ng c¬ b¶n quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt
hµng hãa nh-ng ch-a thÊy ®-îc vÞ trÝ, vai trß quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ ch-a thÊy ®-îc vai trß cña ng-êi chñ trang tr¹i.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
7
Quan ®iÓm 3 l¹i cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng
hãa trong n«ng, l©m, ng- nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ë n«ng th«n, cã
søc ®Çu t- lín, cã n¨ng lùc qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, cã
ph-¬ng thøc t¹o ra tû suÊt sinh lêi cao trªn ®ång vèn bá ra, cã tr×nh ®é ®-a thµnh
tùu khoa häc c«ng nghÖ míi kÕt tinh trong hµng hãa, t¹o ra søc c¹nh tranh trªn
thÞ trêng, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao”. Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng lµ tiÒn ®Ò chñ yÕu cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §ång
thêi, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß cña chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh
doanh cña trang tr¹i. Trong nghÞ quyÕt TW sè 06/NQ-TW ngµy 10/11/1998 còng
®· kh¼ng ®Þnh: “Trang tr¹i gia ®×nh, thùc chÊt lµ kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa víi
quy m« lín h¬n, sö dông lao ®éng, tiÒn vèn cña gia ®×nh lµ chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt
kinh doanh cã hiÖu qu¶”. XuÊt ph¸t tõ c¸c quan ®iÓm trªn, theo kh¸i niÖm chung
nhÊt vÒ kinh tÕ trang tr¹i lµ: Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬
së trong n«ng nghiÖp, lµ doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt ra n«ng s¶n hµng ho¸ dùa
trªn c¬ së hiÖp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi bao gåm c¶ lao ®éng gia ®×nh vµ
lao ®éng lµm thuª. ë c¸c trang tr¹i, chñ trang tr¹i ®Çu t- vèn, thuª m-ín phÇn
lín lao ®éng, thuª m-ín hoÆc mua s¾m c¸c t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó ho¹t ®éng kinh
doanh theo yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, ®-îc nhµ n-íc b¶o hé theo luËt
®Þnh.[tr.9-10, 19]
1.1.1.2 §Æc tr-ng cña kinh tÕ trang tr¹i
Kinh tÕ trang tr¹i ë n-íc ta ®-îc quan niÖm kh¸c h¼n víi kinh tÕ hé
n«ng d©n. Kinh tÕ hé n«ng d©n th-êng ®-îc hiÓu lµ kinh tÕ tiÓu n«ng, sö dông
lao ®éng gia ®×nh lµ chÝnh, chñ yÕu nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tiªu dïng cña
hé gia ®×nh. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc kinh tÕ n«ng nghiÖp mang tÝnh
s¶n xuÊt hµng ho¸, cã sö dông lao ®éng thuª ngoµi, s¶n xuÊt víi môc tiªu
chÝnh ®Ó phôc vô thÞ tr-êng.
Kinh tÕ trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc tr-ng sau:[tr.19- 22, 1]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
8
a. S¶n xuÊt mang tÝnh hµng ho¸: Kinh tÕ trang tr¹i chñ yÕu lµ s¶n xuÊt
ra hµng ho¸ vµ dÞch vô ngµy cµng nhiÒu ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr-êng ®Ó thu
®-îc lîi nhuËn, tÝch luü vèn nh»m ph¸t triÓn më réng ®-îc quy m« s¶n xuÊt.
Cßn hé tiÓu n«ng chØ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu ®Ó tù ®¸p øng nh÷ng
nhu cÇu hµng ngµy cña gia ®×nh. Th«ng th-êng, ng-êi n«ng d©n ph¶i trÝch mét
l-îng s¶n phÈn lµm ra cña m×nh ®em b¸n ®Ó cã tiÒn chi tiªu cho c¸c nhu cÇu
t¸i s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t th-êng ngµy cña gia ®×nh nh-ng phÇn b¸n ®ã kh«ng
nh»m môc ®Ých kinh doanh thu lîi nhuËn vµ më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt.
b. Tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸: HiÖn nay, trong s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp chia ra lµm 3 cÊp ®é: C¸c xÝ nghiÖp, l©m tr-êng, n«ng tr-êng s¶n
xuÊt hµng ho¸ theo h-íng chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸ cao nhÊt. Kinh tÕ hé
n«ng nghiÖp s¶n xuÊt chØ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña gia ®×nh, ®©y lµ kiÓu s¶n
xuÊt manh món, nhá lÎ kh«ng mang tÝnh chuyªn m«n ho¸. Kinh tÕ trang tr¹i
thuéc lo¹i gi÷a, ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi môc ®Ých kinh doanh. Quy m« s¶n
xuÊt, vèn ®Çu t-, trang thiÕt bÞ, lao ®éng… lín h¬n nhiÒu víi kinh tÕ hé. Do
vËy, sÏ t¹o ra khèi l-îng s¶n phÈm v-ît nhu cÇu cña gia ®×nh ®Ó thµnh hµng
ho¸ cung cÊp cho thÞ tr-êng. MÆt kh¸c, do môc tiªu lµ lîi nhuËn nªn s¶n xuÊt
kinh doanh ë trang tr¹i ph¶i ®i vµo chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸.
c. Tr×nh ®é ¸p dông khoa häc kü thuËt: So víi kinh tÕ n«ng hé, kinh tÕ
trang tr¹i víi môc tiªu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ b¸n ra thÞ tr-êng ®Ó thu l·i. Do
vËy, ®Çu t- ®Ó trang bÞ vµ ¸p dông nh÷ng kü thuËt míi cho viÖc s¶n xuÊt kinh
doanh n»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l-îng cho s¶n phÈm. ChØ cã nh- vËy,
kinh tÕ trang tr¹i míi s¶n xuÊt ra khèi l-îng hµng ho¸ cã søc c¹nh tranh trªn
thÞ tr-êng. Râ rµng, ®Ó chuyÓn tõ kinh tÕ hé n«ng d©n b×nh th-êng sang lµm
chñ trang tr¹i lµ mét b-íc chuyÓn biÕn vÒ chÊt trªn nhiÒu lÜnh vùc, tõ t- duy
®Õn tr×nh ®é kü thuËt, qu¶n lý vµ phong c¸ch lµm ¨n míi trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng ®¸p øng nhu cÇu tÊt yÕu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
n«ng nghiÖp, n«ng th«n.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
9
d. Mèi quan hÖ víi thÞ tr-êng: §èi víi kinh tÕ trang tr¹i, viÖc h¹ch to¸n
d-íi h×nh thøc gi¸ trÞ lµ tèi cÇn thiÕt. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i lu«n
g¾n chÆt víi thÞ tr-êng, lÊy thÞ tr-êng vµ lîi nhuËn lµ môc tiªu, lµ ®Ých cuèi
cïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Do vËy, chñ trang tr¹i ph¶i
lu«n t×m hiÓu, nghiªn cøu thÞ tr-êng trong vµ ngoµi vïng, tõ ®ã t×m ra xu
h-íng nhu cÇu cña thÞ tr-êng ®Ó cã chiÕn l-îc s¶n xuÊt kinh doanh vµ
marketing cho s¶n phÈm hµng ho¸ cña trang tr¹i m×nh.
e. Chñ trang tr¹i - nhµ kinh doanh: Tuy kh«ng h×nh thµnh bé m¸y tæ
chøc qu¶n lý, chñ yÕu lµ sö dông lao ®éng cña gia ®×nh, viÖc thuª m-ín lao
®éng chØ ph¸t sinh khi thùc sù cÇn thiÕt víi quy m« h¹n chÕ (tuy hiÖn nay mét
sè trang tr¹i quy m« t-¬ng ®èi lín ®· thuª lao ®éng th-êng xuyªn). Chñ trang
tr¹i lµ ng-êi cã ®Çu ãc tæ chøc, biÕt ho¹ch to¸n lç, l·i, cã khao kh¸t vµ tham
väng lµm giµu.
1.1.1.3 Trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
a. C¸c ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng [tr.25-33, 11]
* §èi víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ m«i tr-êng kinh tÕ vµ ph¸p lý:
Thø nhÊt, Cã sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ phï hîp cña nhµ n-íc. Sù t¸c
®éng cña nhµ n-íc cã vai trß to lín trong viÖc t¹o m«i tr-êng kinh tÕ vµ ph¸p
lý ®Ó c¸c m« h×nh trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña
nhµ n-íc sÏ thóc ®Èy lµm cho kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Sù t¸c
®éng cña nhµ n-íc ®-îc thùc hiÖn th«ng qua:
- §Þnh h-íng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i th«ng
qua quy ho¹ch ph¸t triÓn vµ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi theo
h-íng khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i. Trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch th×
chÝnh s¸ch vÒ ruéng ®Êt, thÞ tr-êng, khoa häc c«ng nghÖ, ®Çu t- cã vai trß hÕt
søc quan träng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
10
- KhuyÕn khÝch sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i qua biÖn
ph¸p ®ßn bÈy kinh tÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vµ
khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ phôc vô cho kinh tÕ trang tr¹i.
- Hç trî nguån lùc cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i
nh- hç trî kinh phÝ cho ®µo t¹o chñ trang tr¹i, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, hç trî
chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt…
Thø hai, Cã quü ruéng ®Êt cÇn thiÕt vµ cã chÝnh s¸ch ®Ó tËp trung
ruéng ®Êt. Nhµ n-íc ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Êt ®ai hîp lý theo ph-¬ng ch©m: ®Êt
®ai ph¶i thuéc vÒ nh÷ng ng-êi sö dông chóng cã hiÖu qu¶, tøc lµ chÝnh s¸ch
ruéng ®Êt cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho sù tËp trung ruéng ®Êt mét c¸ch hîp lý,
vµo nh÷ng ng-êi cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn sö dông ruéng ®Êt cã hiÖu qu¶.
Thø ba, cã sù hç trî cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. Sù ph¸t triÓn
cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ mét trong c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa
hÕt søc quan träng ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i.
Bëi v×, trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp cã quy
m« lín h¬n kinh tÕ n«ng hé, môc ®Ých s¶n xuÊt cña trang tr¹i lµ t¹o ra s¶n
phÈm ®Ó b¸n, nÕu kh«ng cã sù hç trî ®¾c lùc cña cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn th×
ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña trang tr¹i sÏ bÞ ¶nh h-ëng rÊt lín. Sù ph¸t triÓn cña
c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ nh©n tè kÝch cung cña trang tr¹i, v× c«ng nghiÖp chÕ
biÕn ph¸t triÓn sÏ t¹o thÞ tr-êng réng lín vµ æn ®Þnh cho c¸c trang tr¹i. Cã thÓ
chñ ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cho mèi quan hÖ qua l¹i, hç trî nhau gi÷a s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn theo hai h-íng:
- H×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trªn c¬ së ®ã
x©y dùng c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vïng
chuyªn m«n hãa, viÖc gi¶i quyÕt nhu cÇu chÕ biÕn lóc ®Çu t¹m thêi th«ng qua
c¸c c¬ së chÕ biÕn thñ c«ng hoÆc chuyÓn sang chÕ biÕn ë c¸c vïng kh¸c.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
11
- X¸c ®Þnh quy m« cña vïng nguyªn liÖu, tiÕn hµnh x©y dùng c¬ së chÕ
biÕn. TÝnh to¸n tiÕn ®é x©y dùng c¸c nhµ m¸y ®Ó x©y dùng vïng nguyªn liÖu,
sau khi nhµ m¸y x©y dùng xong cã nguyªn liÖu ngay ®Ó nhµ m¸y ho¹t ®éng.
Thø t-, cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña kÕt cÊu h¹ tÇng, tr-íc hÕt lµ giao
th«ng vµ thñy lîi. KÕt cÊu h¹ tÇng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bao gåm: ®-êng
giao th«ng, thñy lîi, ®iÖn… lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt kü thuËt rÊt cÇn thiÕt
®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nã gãp phÇn quan träng ®Ó ng-êi s¶n
xuÊt kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña tù nhiªn, ®¸p øng yªu cÇu sinh
häc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ yªu cÇu cña s¶n xuÊt hµng hãa, nhÊt lµ trong
®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng.
Thø n¨m, cã sù h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chuyªn m«n
hãa. Sù h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã ¶nh
h-ëng tÝch cùc râ rÖt tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i v× c¸c
vïng chuyªn canh tËp trung lu«n g¾n liÒn víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiªu thô s¶n phÈm cña trang tr¹i. §Ó h×nh thµnh vïng
chuyªn m«n hãa, ng-êi ta ph¶i tiÕn hµnh ph©n vïng ®Ó bè trÝ c©y trång, vËt
nu«i thÝch hîp, t¹o c¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c ph-¬ng ¸n s¶n xuÊt s¶n phÈm
th«ng qua x©y dùng c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt vµ sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh
tÕ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo h-íng chuyªn canh.
Thø s¸u, cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ
trong n«ng nghiÖp. Sù liªn kÕt trong kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ngµy cµng
cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña chñ trang tr¹i. §Ó ph¸t triÓn
c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ trong n«ng nghiÖp, mét mÆt ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn
cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ kinh doanh n«ng nghiÖp d-íi
c¸c h×nh thøc kh¸c nhau theo h-íng ph¸t huy -u thÕ cña c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ. MÆt kh¸c, ph¶i t¹o lËp m«i tr-êng thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ kinh doanh
liªn kÕt víi nhau trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã, ®Æc biÖt
l-u ý tíi viÖc ph¸t triÓn c¸c hîp t¸c x· vµ c¸c h×nh thøc hîp t¸c tù nguyÖn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
12
trong lÜnh vùc dÞch vô hç trî n«ng nghiÖp, cã tÝnh ®Õn ®Æc thï cña s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng.
Thø b¶y, cã m«i tr-êng ph¸p lý thuËn lîi cho trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn.
* C¸c ®iÒu kiÖn ®èi víi trang tr¹i vµ chñ trang tr¹i:
- Chñ trang tr¹i ph¶i lµ ng-êi cã ý chÝ vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ
n«ng. N«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt nÆng nhäc, phøc t¹p, møc sinh lêi thÊp,
rñi ro cao. V× vËy, søc thu hót ®Çu t- cña n«ng nghiÖp kÐm h¬n c¸c ngµnh
kh¸c. Trong khi ®ã, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h-íng kinh tÕ trang tr¹i cÇn
cã sù ®Çu t- tiÒn cña, tri thøc vµ c«ng søc lín h¬n nhiÒu so víi n«ng hé ®Ó s¶n
xuÊt kinh doanh. V× vËy, ®iÒu kiÖn trªn lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan
träng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trang tr¹i. ChØ cã nh÷ng ng-êi cã ý chÝ
vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ n«ng míi d¸m ®Çu t- tiÒn cña, tri thøc vµ c«ng
søc vµo nghÒ n«ng lêi Ýt, rñi ro nhiÒu.
- Ng-êi chñ trang tr¹i ph¶i cã sù tÝch lòy nhÊt ®Þnh vÒ kinh nghiÖm s¶n
xuÊt, vÒ tri thøc vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh. VÒ nguån gèc h×nh
thµnh, ®a sè c¸c trang tr¹i h×nh thµnh tõ sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt cña kinh tÕ
n«ng hé. Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn ®ã lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy c¸c yÕu tè vËt chÊt ®Ó
h×nh thµnh trang tr¹i, ®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy kinh nghiÖm s¶n
xuÊt, tÝch lòy tri thøc vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn thùc tÕ, khi ng-êi
chñ trang tr¹i cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt, cã tr×nh ®é vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n
xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp th× míi d¸m ®Çu t- kinh doanh vµ míi biÕt ®Çu
t- kinh doanh c©y, con nµo ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr-êng. §Ó ®¸p øng yªu cÇu
trªn, ngoµi sù tÝch lòy cña b¶n th©n chñ trang tr¹i cÇn cã sù hç trî cña nhµ
n-íc vÒ nguån lùc vµ tæ chøc ®Ó cã thÓ truyÒn t¶i c¸c tiÕn bé khoa häc kü
thuËt n«ng nghiÖp, kiÕn thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh… cho c¸c chñ trang
tr¹i vµ c¸c chñ hé n«ng nghiÖp.
- Cã sù tËp trung tíi quy m« nhÊt ®Þnh vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, tr-íc hÕt
lµ ruéng ®Êt vµ tiÒn vèn. Trang tr¹i lµ mét ph-¬ng thøc kinh doanh n«ng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
13
nghiÖp, lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh c¬ së trong n«ng nghiÖp cã quy m«
lín h¬n n«ng hé. ChØ khi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®-îc tËp trung tíi quy m« nhÊt
®Þnh th× míi cã s¶n xuÊt hµng hãa, míi cã trang tr¹i.
- Qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i ph¶i dùa vµo c¬ së h¹ch
to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i lµ
ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng hãa víi môc ®Ých chñ yÕu lµ t¹o thu nhËp vµ cã lîi
nhuËn cao. §iÒu ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn ®-îc khi trang tr¹i s¶n xuÊt s¶n phÈm
víi gi¸ thµnh thÊp h¬n gi¸ b¸n trung b×nh cña x· héi. Muèn cã s¶n phÈm gi¸
thµnh h¹, mét mÆt trang tr¹i ph¶i lùa chän lo¹i s¶n phÈm mµ trang tr¹i cã -u
thÕ s¶n xuÊt nhÊt (tøc cã lîi thÕ kinh doanh), ph¶i kÕt hîp gi÷a chuyªn m«n
hãa víi ph¸t triÓn tæng hîp, mÆt kh¸c ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch
ho¹t ®éng kinh doanh. Bëi v×, cã thùc hiÖn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng
kinh doanh trang tr¹i míi tÝnh to¸n ®-îc gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó biÕt viÖc s¶n
xuÊt cã l·i hay kh«ng, cã nªn tiÕp tôc s¶n xuÊt hay kh«ng? Th«ng qua thùc
hiÖn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh trang tr¹i míi kiÓm so¸t
®-îc c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, míi t×m ra c¸c kh©u ®Çu t- ch-a hîp lý, c¸c tiÒm
n¨ng ch-a khai th¸c ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc, nh»m h¹ gi¸ thµnh, t¨ng n¨ng
suÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.
§Ó thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh doanh trong c¸c trang tr¹i cÇn chó ý hai vÊn ®Ò:
- CÇn tæ chøc viÖc ®µo t¹o kiÕn thøc h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh
cho c¸c chñ trang tr¹i còng nh- ng-êi qu¶n lý trang tr¹i.
- CÇn cã chÕ ®é kÕ to¸n thèng nhÊt cho c¸c trang tr¹i, phï hîp víi ®Æc
®iÓm cña trang tr¹i, lµm c¬ së cho c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh.
b. Trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ s¶n phÈm hµng hãa
C¸c trang tr¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng
C¸c trang tr¹i ë c¸c n-íc cã nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®-îc chuyªn
m«n hãa, cã sù liªn kÕt chÆt chÏ tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm theo c¬ chÕ
thÞ tr-êng më, biÓu hiÖn:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
14
- C¸c trang tr¹i lùa chän mua vËt t-, m¸y mãc vµ b¸n n«ng s¶n phÈm
cña m×nh ra thÞ tr-êng theo h-íng cã lîi nhÊt.
- Cã sù hç trî cña c¸c hîp t¸c x· trang tr¹i, c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh s¶n
xuÊt, cßn hîp t¸c x· lo c¸c dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra.
- Nhµ n-íc cã c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc can thiÖp gi¸n tiÕp vµo thÞ tr-êng
n«ng s¶n th«ng qua c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ t¹o sù c©n b»ng vÒ cung cÇu trªn thÞ
tr-êng nh»m ®iÒu tiÕt chèng khñng ho¶ng. B»ng nh÷ng biÖn ph¸p ®ã, nhµ
n-íc h-íng dÉn c¸c trang tr¹i t¨ng hoÆc gi¶m s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng s¶n.
Trong tr-êng hîp gi¶m s¶n xuÊt, nhµ n-íc sÏ ®Òn bï kho¶n thiÖt h¹i t-¬ng
øng, nhµ n-íc cßn mua c¸c n«ng s¶n thõa cña c¸c trang tr¹i theo gi¸ ®¶m b¶o.
Kh¸i niÖm vÒ S¶n phÈm hµng hãa [tr.77-85, 13]
Khi nãi vÒ s¶n phÈm hµng hãa theo quan niÖm th«ng th-êng ng-êi ta
th-êng quy nã vÒ mÆt h×nh thøc tån t¹i cô thÓ, víi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè c¬, lý, hãa
tÝnh cña nã. Hay nãi kh¸c ®i, s¶n phÈm hµng hãa lµ c¸i mµ ta cã thÓ quan s¸t ®-îc,
c©n, ®o, ®ong ®Õm ®-îc vµ ®-îc trao ®æi trªn thÞ tr-êng. Nã cã thÓ lµ s¶n phÈm
cña tù nhiªn hoÆc lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng-êi.
Theo quan ®iÓm cña Marketing, s¶n phÈm hµng hãa ®-îc hiÓu theo mét
quan ®iÓm réng h¬n nhiÒu. Theo quan ®iÓm nµy, s¶n phÈm hµng hãa ®-îc
hiÓu lµ: “c¸i g× ®ã” nh»m ®Ó tháa m·n nhu cÇu vÒ mong muèn cña con ngêi
vµ ®îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh trao ®æi trªn thÞ trêng. “C¸i g× ®ã” ë
®©y bao gåm c¶ yÕu tè vËt chÊt vµ phi vËt chÊt, ®ång thêi ngay c¶ trong s¶n
phÈm hµng hãa vËt chÊt còng chøa ®ùng c¸c yÕu tè phi vËt chÊt trong nã. Trªn
thùc tÕ s¶n phÈm hµng hãa ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa.
§¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa lµ mÆt chÝnh thÓ riªng biÖt, ®-îc ®Æc tr-ng bëi c¸c
th-íc ®o nh-: ®é lín, gi¸ c¶, h×nh thøc bªn ngoµi vµ c¸c ®Æc tÝnh kh¸c cña s¶n
phÈm hµng hãa.
S¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp lµ “c¸i g× ®ã” ®îc t¹o ra tõ ho¹t ®éng
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo nghÜa réng (bao gåm c¶ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
15
vô) ®-îc trao ®æi trªn thÞ tr-êng nh»m tháa m·n nhu cÇu tiªu dïng cña con
ng-êi vµ s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp.
CÊp ®é vµ yÕu tè cÊu thµnh s¶n phÈm hµng hãa
§¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa vèn lµ mét chØnh thÓ hoµn chØnh chøa ®ùng
nh÷ng yÕu tè, ®Æc tÝnh vµ th«ng tin kh¸c nhau vÒ mÆt s¶n phÈm hµng hãa.
Theo quan ®iÓm Marketing ng-êi ta s¾p xÕp c¸c yÕu tè, ®Æc tÝnh, th«ng tin
theo ba cÊp ®é víi c¸c chøc n¨ng marketing kh¸c nhau.
- CÊp ®é c¬ b¶n cña hµng hãa: s¶n phÈm c¬ b¶n (s¶n phÈm ý t-ëng).
- CÊp ®é s¶n phÈm hiÖn thùc: ®ã lµ cÊp ®é thÓ hiÖn nh÷ng thuéc tÝnh
®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa ph¶n ¸nh sù cã mÆt trªn thùc tÕ cña s¶n
phÈm hµng hãa. C¸c yÕu tè ®ã th-êng lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm,
kiÓu d¸ng, bao gãi, nh·n hiÖu…
- CÊp ®é s¶n phÈm bæ sung: lµ cÊp ®é ë ®ã s¶n phÈm ®-îc bæ sung thªm
nh÷ng dÞch vô nh»m tháa m·n h¬n n÷a sù mong ®îi cña kh¸ch hµng. CÊp ®é
nµy th-êng thÓ hiÖn c¸c dÞch vô nh-: l¾p ®Æt, b¶o hµnh, dÞch vô thanh to¸n…
- CÊp ®é s¶n phÈm tiÒm n¨ng: lµ cÊp ®é mµ ë ®ã s¶n phÈm chøa ®ùng
c¸c yÕu tè g©y sù chó ý, thu hót kh¸ch hµng vµ xóc tiÕn b¸n hµng.
§Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp
- §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm tiªu dïng cuèi cïng: S¶n phÈm tiªu dïng cuèi
cïng lµ s¶n phÈm ®-îc b¸n cho ng-êi mua nh»m ®Ó tháa m·n nhu cÇu lîi Ých
c¸ nh©n cña hä. §èi víi lo¹i s¶n phÈm nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh sau:
+ §a d¹ng vÒ s¶n phÈm, ®a d¹ng vÒ phÈm cÊp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu kh¸c
nhau cña ng-êi tiªu dïng.
+ NhiÒu s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng thay thÕ cho nhau trong qu¸ tr×nh tiªu dïng.
+ ThÞ tr-êng ph©n bè réng.
+ S¶n phÈm n«ng s¶n Ýt co d·n.
+ Mét bé phËn lín n«ng s¶n ®-îc tiªu dïng d-íi d¹ng t-¬i sèng nh-
rau, qu¶, trøng, s÷a… liªn quan ®Õn vËn chuyÓn, b¶o qu¶n…
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
16
+ C¸c n«ng s¶n chñ yÕu lµ tiªu dïng cho con ng-êi, do vËy vÊn ®Ò chÊt
l-îng, an toµn s¶n phÈm ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh nhÊt ®Þnh.
+ S¶n phÈm cã tÝnh mïa vô.
- §Æc ®iÓm cña hµng hãa tiªu dïng trung gian: N«ng s¶n tiªu dïng
trung gian lµ n«ng s¶n tiªu dïng qua chÕ biÕn hoÆc qua mét sè dÞch vô cña tæ
chøc trung gian. Lo¹i n«ng s¶n nµy th-êng cã c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau:
+ §é ®ång ®Òu vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm cao.
+ Gi¸ c¶ t-¬ng ®èi æn ®Þnh.
+ Gi¸ trÞ cña n«ng s¶n ®-îc t¨ng thªm do bæ sung c¸c dÞch vô vµo trong
s¶n phÈm.
+ ThÞ tr-êng tËp trung h¬n víi n«ng s¶n tiªu dïng cuèi cïng.
+ C¸c s¶n phÈm th-êng cã sù kh¸c biÖt ®Ó ®Þnh vÞ trªn thÞ tr-êng.
- §Æc ®iÓm n«ng s¶n lµ t- liÖu s¶n xuÊt: Mét bé phËn n«ng s¶n quay trë
l¹i víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau víi t- c¸ch lµ t- liÖu s¶n xuÊt (h¹t gièng, con
gièng) cùc kú quan träng. TÝnh chÊt quan träng thÓ hiÖn ë nh÷ng vÊn ®Ò sau:
+ N«ng s¶n ®ßi hái nh÷ng tiªu chuÈn chÊt l-îng cao.
+ QuyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau.
+ ThÝch nghi víi ®iÒu kiÖn cña tõng vïng sinh th¸i.
+ Lu«n chÞu ¸p lùc cña sù thay thÕ.
+ C¬ héi thµnh c«ng vµ rñi ro lín trong kinh doanh.
1.1.1.4 Nh÷ng tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh hé lµ trang tr¹i
Ngµy 23/6/2000 Liªn Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n - Tæng
côc Thèng kª ®· ký v¨n b¶n sè 69/TTLB/BNN-TCTK h-íng dÉn tiªu chÝ ®Ó
x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i. Néi dung v¨n b¶n nh- sau: [18]
C¸c ®èi t-îng, ngµnh s¶n xuÊt ®-îc xem xÐt ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ
trang tr¹i gåm: Hé n«ng d©n, hé c«ng nh©n Nhµ n-íc vµ lùc l-îng vò trang ®·
nghØ h-u, c¸c lo¹i hé thµnh thÞ vµ c¸c c¸ nh©n chuyªn s¶n xuÊt (bao gåm n«ng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
17
nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n) hoÆc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chÝnh,
cã kiªm nhiÖm c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n.
Tiªu chÝ ®Þnh l-îng ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ trang tr¹i: Mét hé s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n ®-îc x¸c ®Þnh lµ trang tr¹i ph¶i
®¹t ®-îc hai tiªu chÝ ®Þnh l-îng sau ®©y:
1. Gi¸ trÞ s¶n l-îng hµng ho¸ vµ dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m:
- §èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung tõ 40 triÖu trë lªn.
- §èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn tõ 50 triÖu trë lªn.
2. Quy m« s¶n xuÊt ph¶i t-¬ng ®èi lín vµ v-ît tréi so víi kinh tÕ n«ng
hé t-¬ng øng víi tõng ngµnh s¶n xuÊt vµ vïng kinh tÕ.
a. Trang tr¹i trång trät
- Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m:
+ Tõ 2 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung.
+ Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn.
- Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m:
+ Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung.
+ Tõ 5 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn.
- Trang tr¹i l©m nghiÖp:
+ Tõ 10 ha trë lªn ®èi víi tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ n-íc.
b. Trang tr¹i ch¨n nu«i
- Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc :
+ Ch¨n nu«i sinh s¶n, lÊy s÷a cã th-êng xuyªn tõ 10 con trë lªn.
+ Ch¨n nu«i lÊy thÞt cã th-êng xuyªn tõ 50 con trë lªn.
- Ch¨n nu«i gia sóc:
+ Ch¨n nu«i sinh s¶n cã th-êng xuyªn ®èi víi lîn 20 con trë lªn, ®èi
víi dª, cõu tõ 100 con trë lªn.
+ Ch¨n nu«i lîn thÞt cã th-êng xuyªn tõ 100 con trë lªn (kh«ng kÓ lîn
s÷a), dª thÞt tõ 200 con trë lªn.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
18
- Ch¨n nu«i gia cÇm: gµ, vÞt, ngan, ngçng…
+ Cã th-êng xuyªn tõ 2000 con trë lªn (kh«ng tÝnh sè ®Çu con d-íi 7
ngµy tuæi).
c. Trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n: DiÖn tÝch mÆt n-íc ®Ó nu«i trång thuû
s¶n cã tõ 2 ha trë lªn (riªng ®èi víi nu«i t«m thÞt theo kiÓu c«ng nghiÖp tõ 1
ha trë lªn).
d. §èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n cã
tÝnh chÊt ®Æc thï nh-: trång hoa, c©y c¶nh, trång nÊm, nu«i ong, gièng thñy
s¶n vµ thuû ®Æc s¶n, th× tiªu chÝ x¸c ®Þnh lµ gi¸ trÞ s¶n l-îng hµng ho¸.
1.1.1.5 Nh÷ng yÕu tè ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i
a. §iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr-êng
- Sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ kÞp thêi cña Nhµ n-íc. Nhµ n-íc ®· cã nh÷ng
chñ tr-¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc. Trong n«ng nghiÖp, c«ng nhËn hé n«ng
d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ë n«ng th«n, thõa nhËn ®Þa vÞ ph¸p lý b×nh ®¼ng
cña hä tr-íc ph¸p luËt, Nhµ n-íc giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho c¸c hé
n«ng d©n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó trang tr¹i gia ®×nh ph¸t triÓn.
- C¸c chÝnh s¸ch vÒ tÝn dông, trî gi¸ ®Çu vµo, ®Çu ra hoÆc t¹m tr÷ n«ng
s¶n hµng ho¸, miÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp ®èi víi c¸c trang tr¹i ®· t¹o ra
nh÷ng thuËn lîi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ
trang tr¹i. MÆt kh¸c, Nhµ n-íc cßn qu¶n lý, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn
®óng h-íng, kh¾c phôc nh÷ng biÕn ®éng bÊt æn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng g©y
thiÖt h¹i cho ng-êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong nh÷ng b-íc th¨ng trÇm cña
nÒn kinh kÕ thÞ tr-êng, b¶o vÖ lîi Ých cña ng-êi n«ng d©n.
- Sù h×nh thµnh nh÷ng trung t©m, c¬ së thua mua, chÕ biÕn n«ng s¶n.
§©y lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tiªu thô khèi l-îng lín n«ng s¶n
n«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra ®Ó t¹o ra nh÷ng n«ng s¶n hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ
cao h¬n. Tõ ®ã, sÏ thóc ®Èy c¸c trang tr¹i tËp trung vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ theo
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
19
h-íng chuyªn m«n ho¸ xung quanh c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Ch¼ng h¹n, trang tr¹i
chuyªn trång mÝa xung quanh nhµ m¸y ®-êng, trang tr¹i trång chÌ xung
quanh nhµ m¸y chÌ, trang tr¹i ch¨n nu«i bß s÷a xung quanh nhµ m¸y chÕ biÕn
s÷a… ®· t¹o ra mét mèi liªn kÕt h÷u c¬, bÒn v÷ng n«ng - c«ng nghiÖp thóc
®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn th× míi t¹o ra nh÷ng
®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña c«ng
nghiÖp chÕ biÕn l¹i dÉn ®Õn n¶y sinh nhu cÇu cung cÊp nguyªn liÖu. §ã lµ
nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy m¹ng mÏ sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c
trang tr¹i ë n-íc ta.
- Sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng. Kh«ng gièng nh- c¸c ngµnh kinh tÕ
kh¸c, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®-îc ph©n bè trªn ®Þa bµn réng kh¾p trªn mäi
vïng miÒn trong n-íc. Do vËy, c¬ së h¹ tÇng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã
vai trß rÊt quan träng, ®Æc biÖt ®-êng giao th«ng lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®èi
víi nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ nãi chung, ®èi víi s¶n xuÊt cña trang tr¹i nãi
riªng. Cã ®-êng giao th«ng th× vËt t- s¶n xuÊt (gièng, vËt nu«i, ph©n bãn…)
míi ®-îc ®-a ®Õn s¶n xuÊt kÞp thêi vµ s¶n phÈn hµng ho¸ míi ®-îc ®-a ®i tiªu
thô ®Õn c¸c nhµ m¸y, ®Õn thÞ tr-êng ®-îc nhanh chãng. §èi víi nh÷ng s¶n
phÈm t-¬i sèng dÔ h- háng th× kh©u vËn chuyÓn gÇn nh- quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ
kinh tÕ cña hµng ho¸. HÖ thèng giao th«ng ®a d¹ng vµ thuû lîi cßn lµ ®iÒu
kiÖn t¹o ra mèi quan hÖ liªn kÕt gÇn gòi gi÷a c¸c c¬ së tiªu thô hµng ho¸ n«ng
s¶n vµ c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt. §èi t-îng cña c¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ c©y
trång vµ vËt nu«i, mµ trong ®êi sèng cña chóng n-íc cã vÞ trÝ sè mét. Do vËy,
trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, viÖc cung cÊp n-íc còng nh- viÖc phßng chèng lò
lôt, ngËp óng lµ biÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn b×nh
th-êng cña chóng. §Æc biÖt, s¶n xuÊt ë c¸c trang tr¹i, yªu cÇu ph¶i cã hÖ
thèng thuû lîi ®¶m b¶o cho n¨ng suÊt c©y trång ®¹t cao, æn ®Þnh, n©ng cao
diÖn tÝch gieo trång vµ cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ ®-îc nh÷ng rñi ro. Môc ®Ých cuèi
cïng cña trang tr¹i lµ thu ®-îc lîi nhuËn cao. Do vËy, yÕu tè thÞ tr-êng lµ yÕu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
20
tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®-îc trong c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t
triÓn kinh tÕ trang tr¹i, v× thÞ tr-êng lµ n¬i trao ®æi, giao l-u hµng ho¸. Tr-íc
hÕt, chî lµ n¬i tËp trung nhiÒu ng-êi mua, ng-êi bu«n b¸n, v× vËy, sù h×nh
thµnh nh÷ng khu chî t¹i nh÷ng côm x·, nh÷ng ®Çu mèi giao th«ng sÏ thóc ®Èy
c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt t¨ng khèi l-îng vµ t¨ng chÊt l-îng s¶n phÈm ®Ó t¨ng
søc c¹nh tranh.
- Sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt. Quy m« vµ ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai cña mçi
trang tr¹i th-êng cã sù thay ®æi, tuy nhiªn sù thay ®æi nµy l¹i n»m trong mét
giíi h¹n nhÊt ®Þnh, viÖc t¨ng hÖ sè sö dông ®Êt còng cã giíi h¹n, con ®-êng
më réng t¨ng khèi l-îng vµ chÊt l-îng s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i chÝnh lµ ¸p
dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi, viÖc sö dông c¸c
gièng míi ®· ®-a n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i t¨ng nhanh. Ngµy nay, viÖc ®-a
c«ng nghÖ sinh häc vµo trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sÏ cßn høa hÑn nh÷ng
triÓn väng vµ kÕt qu¶ phi th-êng trong thùc tÕ s¶n xuÊt cña n-íc ta.
b. Nguån lùc bªn trong cña trang tr¹i
Trong mét m«i tr-êng kinh tÕ x· héi nh- nhau, kh«ng ph¶i bÊt cø hé
n«ng d©n nµo còng ph¸t triÓn thµnh trang tr¹i. Con ®-êng khëi sù vµ æn ®Þnh
cña mçi trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. §ã lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn riªng
cña mçi trang tr¹i. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã bao gåm:
PhÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña chñ trang tr¹i: lµ ng-êi t¹o dùng vµ ®iÒu
hµnh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i, sù h-ng thÞnh hay thÊt
b¹i cña trang tr¹i ®Òu phôc thuéc n¨ng lùc cña chñ trang tr¹i. Do vËy, ®ßi hái
chñ trang tr¹i ph¶i:
- Cã ý trÝ v-¬n lªn tho¸t khái nghÌo nµn, kiªn ®Þnh môc tiªu ®· ®Ò ra,
ph¶i thùc sù th«i thóc bëi ý trÝ v-¬n lªn, chÊp nhËn gian khæ, m¹o hiÓm ®Ó t×m
h-íng ®i lªn. Tuy nhiªn, còng kh«ng ®-îc bång bét, ®Ò ra nh÷ng kÕ ho¹ch
kh«ng t-ëng, v-ît qu¸ víi ®iÒu kiÖn cña m×nh mµ ph¶i ®Æt ra nh÷ng kÕ ho¹ch
cã tÝnh kh¶ thi.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn